Корея Республикасының Конституциясы
Корея Республикасының Конституциясы — мемлекеттің негізгі заңы. 1948 жылы 17 шілдеде қабылданды, соңғы рет 1987 жылы өзгертілді. Конституция күні 17 шілде ұлттық мейрам болып табылады, бірақ демалыс күні емес.
Тарихы өңдеу
Корея Республикасының бірінші Конституциясын 1948 жылы 17 шілдеде Конституциялық Ассамблея қабылдады. Бұл Конституция бойынша Оңтүстік Корея президент басшылығымен орталықтанған билік жарияланды. Бұл күнге дейін 1919 жылы Кореяның Уақытша үкіметі Корея Конституциясын қабылдаған болатын, алайда оның ешқандай күші болмады, себебі Корея ол кезде Жапонияның колониясы болып табылатын.
Конституцияға алғашқы өзгертулер 1952 жылы Ли Сын Манның қайтадан президент болып сайлануынан кейін енгізілді. Олар президенттің позициясын күшейтті және тек қызу пікірталастардан кейін ғана қабылданды. 1954 жылы Ли Сын Манның бастамасымен президенттік мерзімге шектеу қоятын және экономиканың капиталисттік моделіне көңіл бөлетін өзгертулер енгізілді.
1960 жылы Екінші республика кезінде Конституцияға демократиялық өзгертулер енгізілді, мысалы, қоспалаталы парламент және сайлау комиссиясының құрылуы.
1961 жылғы төңкерістен кейін билікке Пак Чон Хи келді және 1960 жылғы Конституция нұсқасы өз күшін жоғалтты, ал 1962 жылы референдум нәтижесінде Үшінші республиканың Конституциясы қабылданды. Бұл Конституция АҚШ Конституциясына негізделіп жасалынған болатын. 1972 жылы Юсин Конституциясы аталып кеткен, президенттік билікті нығайтқан Төртінші республиканың Конституциясы қабылданды.
1979 жыды Пак Чон Хидің өлімінен кейін жаңа президент Чон Ду Хванның бастауымен Оңтүстік Кореяда Бесінші республика басталды. 1980 жылы Конституция қайта қаралды, президент билігі әлсіретілді, бірпалаталы парламент құрылды.
1987 жылғы продемократиялық наразылықтардан кейін осы күнге дейін заңдық күші бар Алтыншы республиканың Конституциясы қабылданды.
Қолданыстағы Конституция өңдеу
Саяси құрылымы өңдеу
Корея Республикасының Конституциясы преамбуладан, 130 баптан және қосымшалардан тұрады. Ол Корея Республикасын демократиялық президенттік республика деп жариялайды. Президент мемлекет басшысы болып табылады, сонымен қатар үш билік нышаны бар — заң шығарушы, атқарушы және сот.
Президент мемлкет басшысы болып табылады. Басқа мемлекеттермен салыстырғанда Корея Республикасының президенті кең өкілеттікке ие — ол премьер-министрді, министрліктер басшыларын (праламент келісімімен) тағайындай алады. Президент жоғарғы әскери басқарушы болып табылады және жалпыхалықтық сайлау нәтижесінде 5 жыл мерзімге сайланады. Бір адам президент орнына тек бір рет сайлана алады және қайта сайлану құқығына ие емес. Пак Кын Хе қазіргі таңда Корея Республикасының президенті болып табылады.
Үкімет Президентке бағынады, ол премьер-министрді және парламент келісімімен министрлерді тағайындайды. Үкімет министрліктер мен арнайы мекемелерден тұрады, мекемелер қатарына Ұлттық барлау қызметі және Мемлекеттік қызмет ісі жөніндегі комиссия жатады.
Заң шығарушы билікті парламент — Ұлттық жиналыс болып табылады. Ол 4 жылға сайланатын 299 мүшеден тұрады. Депутаттардың басым бөлігі (шамамен 80%) тікелей дауыс беру арқылы сайланады. Қалғандары партиялық тізі бойынша.
Сот билігін Жоғарғы сот атқарады. Оның мүшелерін президент тағайындайды, ал Жоғарғы сот басшысын парламент бекітеді. Сонымен қатар төменгі деңгейлі соттар мен арнайы соттар (отбасы істері соты, әскери трибунал және т.б.) бар. 1988 жылы Корея Республикасында Конституциялық сот айда болады. Оның міндеттеріне заңдар мен билік органдарының шешімлерін мемлекет Конституциясына сәйкестігін тексеру кіреді.
Әкімшілік бөлінісі өңдеу
Конституция бойынша Корея Республикасы 9 провинция мен орталыққа бағынатын, провициялар статусына ие 7 қаладан тұрады. Жергілікті билік органдары сайлау нәтижесінде тағайындалады.
Адам құқықтары өңдеу
Конституция бойынша Корея Республикасы халыққа азаматтық құқықтар мен бостандықты қамтамасыз етеін демократиялық мемлекет болып табылады. Азаматтар, заңда көрсетілген жағдайлар болмаса, жауапқа тартылмайды және еңбекке мәжбүрлене алмайды. Қамауға алынғандар және ұсталғандар, олардың отбасы мүшелері өздерінің қандай себеппен ұсталғандарын білуге құқылы.
Алайда адам құқықтары Конституцияның кейбір өзгертулерінде және басқа заңдарда да кездеседі. Мысалы, Ұлттық Қауіпсіздік туралы Актісі бойынша кейбір ерекше жайдаларда адам құқықтары шектелуі мүмкін.
Экономика өңдеу
119 бапқа сәйкес, үкіметтің мақсаттарына экономиканың тұрақты және теңестірілген дамуы, кірістерді орынды бөлу және мемлекеттің экономикалық қуатын орынсыз қолданылуын алдын алу кіреді. 125 бап бойынша сыртқы сауда мемлекет қадағалайтын, экономиканың стратегиялық саласы болып табылады.
Конституция еңбек құқығын, минималды еңбек жалақысының мөлшері мен тиімді еңбек шарттарының болуын қамтамасыз етеді. Еңбекшілерге профодақтар мен тәуелсіз ассоцияциялар құруға рұқсат етілген.
Сілтемелер өңдеу
- Андрей Ланьковтың мақаласы (орыс.)
- Оңтүстік Кореяның Конституциялық соты (ағыл.)