Лид (журналистика)

Лид (журналистика) – қарапайым, түсінікті жазылған ең бірінші, ең алғашқы екі сөйлем. Яғни мақаланың басы Лид деп аталады. Лидтің мақсаты – оқырман назарын баурап алып, мақаланы оқуға деген ынтаны ояту. Лидте оқырманға мақалада не күтіп тұрғаны туралы хабар беріледі. Қысқа хабар беру 2 түрлі болады: қатты, жұмсақ. 1. "Қатты" ақпарат - болып жатқан оқиға жайлы сенсациялық ақпарат.Ол ақпаратта лидтің мынадай түрлері ажыратылады. -Бір элементтік лид жаңалық жасап тұрған ең маңызды элемент. Ол адам аты, оқиға соңы, уақыты болуы мүмкін. -Жинақтау лид ақпаратта маңыздылығы бірдей бірнеше элемент болғанда қолданылады. -Ілмекті лид ақпараттық материалды түгел тауысады. Автор бірінші абзацта- ақ бүкіл сұраққа жауап бере салады. -Жылдам сәйкестендіру суреттеліп отырған оқиға танымал тұлғаның қатысуымен өтетіндіктен, ақпарат бірден "кім?" деген сұраққа жауап беруден басталады. -Баяу сәйкестендіру оқиғаға себепкер болған адам- елге танымал емес, тек болған оқиға барысында ғана көзге іліккен қарапайым адам. Мысалы, кісі өліміне себепкер болған адам жайлы ақпарат. -Жалғыз оқ лид ақпарат өте қысқа, бірақ афоризм тұрғысынан алғанда маңызды. Мысалы, "Басқа пәле- тілден". -Талдамалы лид ақпарат жинақы, ақпарат беру барысында журналист болған оқиғаға байланысты өз ойын қосады. Ол "дегенмен", "алайда", "бірақ та" секілді қыстырма сөздермен жүзеге асады. -Каламбур лид әдетте жергілікті көңіл көтеретін баспасөз беттерінде кездеседі. Лидтің негізі болып кинофильмдер, телебағдарламалар немесе танымал жұлдыздардың есімі алынады. Мысалы, "Баян Есентаева сендіре алмай жатыр..." 2. Жұмсақ ақпарат-ақпарат толық, кішкене бөлшектеріне дейін сипаттала отырып жазылған. Халықты "жұмсақ" ақпаратпен құлақтандыру кезінде төмендегі лид түрлері қолданылады: -әңгімелеу лиді -Салыстыру лиді бірінші абзацта кеше мен бүгін, ескі мен жаңа қарама- қайшылық ретінде суреттеледі. Мысалы, "Кешегінің жастары баспын дейтін, бүгінгінің шалдары жаспын дейді". -Бағытталған лид (стаккато) ой тастау мақсатында үзінді түрінде жазылған телеграфтық қысқа сөйлемдер. Бірінші абзацта ойды оқырманға бағыттап, "Егер сіз..." немесе "Сіз..." деп басталады. -Сұрақты лид сұрақ ашық түрде қойылады. Мысалы, "Конференция барысында айтылғанның бәріне сенуге бола ма?" ("Қатты" ақпарат ешқашан сұрақпен басталмайды.) -Дәйексөз лиді абзац ашық тырнақшадан басталады. Бұл тәсіл Еуропалық баспасөзде кеңінен тараған. -Шолжаң лид кекесінді лид. Ол шығармашылық бағыттағы ақпараттарда өте жиі қолданылады. --Әсел Сарқыт (талқ) 00:26, 2013 ж. қазанның 7 (ALMT)