Мау төрағаның сөздері
Мау төрағаның сөздері (жеңіл. қыт.: 毛主席语录; пінин: Máo zhǔxí yǔlù), 1966 жылдан бастап қытай үкіметі шығара бастаған кітап. Ол Мау Жедөңның сөйлеген сөздерінен алынған үзінділерден тұрады. Бұл кітап маоизм саяси бағытының иманшарты және оны зерттеудегі маңызды дерек көзі болып саналады.
Осы кітаптың көптеген тілдерде шамамен 1 миллиардқа жуық данасы жарық көрген. Ол Қытайда 1966—1976 жылдар аралығында болған Мәдени төңкеріс кезінде зор маңызға ие болған. Оны әрбір қытай азаматы әрқашан өзімен бірге алып жүруге тиіс болған.
Алғысөзі өңдеу
Мау төрағаның сөздері кітабын Үлкен секіріс науқанынан кейін қорғаныс министрі Лин Биао Халық-азаттық армиясының жауынгерлеріне саяси тәрбие беру құралы ретінде құрастырды.
Лин Биаоның екінші басылымға жазған алғысөзінен үзінді
Мау Жедөң жолдас — біздің заманымыздың ең көрнекті марксист-ленинисі. Мау Жедөң жолдас марксизм-ленинизмді кемеңгерлік, творчестволық және жан-жақты түрде мұра ретінде қабылдап алып, оны қорғап, одан әрі дамытты. Ол марксизм-ленинизмді жаңа сатыға көтерді. Мау Жедөң ілімі — империализм өзінің толық күйреуіне бет алып, социализм бүкілдүниежүзілік салтанат құрып жатқан заманның марксизм-ленинизмі. Мау Жедөң ілімі — империализмге қарсы күресте қолданатын қуатты идеологиялық қару, әрі ол ревизионизм мен догматизге қарсы күресте қолданатын қуатты идеологиялық қару. Мау Жедөң ілімі — бүкіл партияның, бүкіл армияның, бүкіл елдің бірлесе еңбек етуіндегі басты қағида…
Мазмұны өңдеу
Бұл кітапша 33 бөлімге бөлінген, солардың әрқайсысында Мау Жедөңның шығармалары мен сөздерінен алынған 25 шақты үзінді топтастырылған.
Дәйексөздер 40 жыл аралығында айтылған сөздер мен жазылған шығармалардан алынған. Олардың басты тақырыптары — ҚКП, соғыс жүргізу өнері, революциялық тәрбие, тәртіп, өзін-өзі сынау, мәдениет және басқа да тақырыптар. Ол дәйексөздер бір ортақ тақырыппен біріктірілген және ешбір түсініктемелерсіз бір-біріне тізілген.
Кітапта келтірілген дйексіздердің ұзын саны 427, тақырып бойынша кітап 33 тарауға бөлінген .
| № | Дәйексөздер саны | Қазақша | Қытайша | Қысқаша тақырыбы |
|---|---|---|---|---|
| 1 | 13 | Коммунистік партия | 共产党 | Қытай Коммунистік Партиясы —Қытай революциясының түп қазығы, оның ілімі марксизм-ленинизмге негізделген. Партиялық сын партияның өз ішінде жүргізілуі керек. |
| 2 | 22 | Таптар мен таптар күресі | 阶级和阶级斗争 | Шаруалар және қытай халқы ішкі және сыртқы жау элементтерін жеңу үшін революция керек және таптар және таптар күресін тани білу керек. Бұл оңай, таза немесе тез күрес емес. |
| 3 | 28 | Социализм мен коммунизм | 社会主义和共产主义 | Қытайда социализмді дамыту керек. Ол мақсатқа апаратын жол болса — уақыт өте социализм мен коммунизмді біте қайнастыратын демократиялық революция. Орташа шаруалармен бірігіп, оларға капитализмнің осал тұстарын көрсету де маңызды. |
| 4 | 16 | Халықтар арасындағы қайшылықтарды қалай дұрыс шешу керек | 正确处理人民内部矛盾 | Қарама-қайшылықтардың кем дегенде екі негізгі түрі бар: социалистік елдер мен олардың капиталист көршілерінің арасындағы қарама-қайшылықтар және халықтың және халық жауларының арасындағы қарама-қайшылықтар. Екінші түрі — Қытайдың жаңа жолының дұрыстығына көз жеткізбеген халықтың өз ішіндегі қарама-қайшылықтар. Бұндай қарама-қайшылықтарды демократиялық және үгіттеу жолымен шешу керек. |
| 5 | 21 | Соғыс пен бейбітшілік | 战争与和平 | Соғыс — саясаттың жалғасы, оның екі түрі болады: әділетті (прогрессивті) және тек буржуазияның мүдделеріне ғана қызмет ететін әділетсіз соғыстар. Біз соғысқұмар болмасақ та, империалистердің құйтырқы әрекеттеріне қарсы әділетті соғыстар жүргізуге дайын болуымыз керек. |
| 6 | 10 | Империализм және реакционер атаулының бәрі — қағаз жолбарыс | 帝国主义和一切反动派都是纸老虎 | АҚШ империализмінің және еуропалық және ішкі реакционер күштердің төндіретін қаупін жоққа шығаруға болмайды, бұл жағынан олар шынайы жолбарыстай қауіпті. Алайда қытай коммунизмінің мақсаты әділетті болғандықтан, ал реакцинерлердің мақсаттары өзімшіл әрі әділетсіз болғандықтан, күрестің арқасында олардың соншалықты қауіпті еместігін айқын болады. |
| 7 | 10 | Күресуге деген батылдық және жеңіске жетуге деген батылдық | 敢于斗争，敢于胜利 | Күрес дегеніміз тартымды іс емес, Қытай халқы күрестен аулақ болуды қалар еді. Алайда олар сыртқы болсын, ішкі болсын, реакционерлік элементтерге қарсы әділетті, өз-өзін қорғау күресін жүргізуге әрқашан дайын. |
| 8 | 10 | Халық соғысы | 人民战争 | Қытайдың қалың бұқарасы — жапон империализміне және ішкі реакционерлерге қарсы күрестің ең зор қаруы. Гомиңдаңға қарсы соғыстың негізгі бағыттары. |
| 9 | 8 | Халық армиясы | 人民军队 | Халық армиясы — әскери күш қана емес, ол партияның саяси мақсаттарын жүзеге асырудың және өндірістің де құралы. |
| 10 | 14 | Партия комитетін басқару | 党委领导 | Партияның ішкі өмірі. Комитеттерді басқалардың билеп алуына жол бермеу керек. Партия мүшелері түрлі мәселелер туралы пікірталастарда адалдық және ашықтық көрсете білулері, үйреніп, көп міндеттер атқара білулері керек. |
| 11 | 22 | Бұқаралық бағыт | 群众路线 | Бұқаралық бағыт Қытай халқының қалың бұқараларының шексіз мүмкіндіктерін көрсетеді. Партия мүшелері әрқашан бұқараны есепке алып, саясатты бұқараның мүдделеріне сәйкес болатындай етіп жүргізулері керек. |
| 12 | 21 | Саяси жұмыс | 政治工作 | Зиялылар, студенттер, әскерилер және қарапайым шаруалар саяси жұмысқа жете назар аударып, онымен айналысуға міндетті. Бұл әсіресе соғыс жағдайында маңызды. |
| 13 | 7 | Офицерлер мен жауынгерлер арасындағы қатынастар | 官兵关系 | Офицерлер мен жауынгерлердің арасындағы қарым-қатынастардың түзу және демократиялық қалыпта болуы әскерді күшейтеді. |
| 14 | 6 | Армия мен халық арасындағы қатынастар | 军民关系 | Халықтың әскерді, әскердің халықты ардақтап-құрметтеуі — еш жеңілмес күш. Әскер мен халық өзара құрмет негізінде бірігуі тиіс. |
| 15 | 8 | Үш басты алаңдағы демократия | 三大民主 | Демократия мен адалдық әскерді реформалауда, сол сияқты партия және кадрлар өмірін реформалауда маңызды орын алады. «Әсіре демократия», яғни тәртіпке деген өзімшіл буржуазиялық жиренішке орын жоқ. |
| 16 | 9 | Әскери құрамалардың дайындығы мен жаттығуы | 教育和训练 | Әскер, партия және кадрлар үшін тәлім-тәрбиенің практикалық және саяси негізі болуы керек. Демократиялық жолмен істелетін болса, офицерлердің жауынгерлерге, жауынгерлердің офицерлерге және жауынгерлердің бір-біріне тәлім-тәрбие беруімүмкін болады. |
| 17 | 9 | Халыққа қызмет ету | 为人民服务 | Халыққа қызмет ету — кадрлардың және партияның борышы. Халық мүддесін әрқашан жүрегінде ұстамайынша, олардың атқаратын жұмыстары пайдасыз. |
| 18 | 7 | Отаншылдық пен интернационализм | 爱国主义和国际主义 | Социалистік ұлттың отаншылдығы және басқа елдердегі әділетті күреске деген шын пейіл бір-біріне мүлдем қайшы емес. Керісінше, олардың арасында терең байланыс бар, себебі социализм бүкіл дүние жүзіне тарамақ. Әр елдің кішіпейілдік сақтап, өркөкіректікке бой ұрмауы да маңызды. |
| 19 | 8 | Революциялық ерлік | 革命英雄主义 | Дәл сондай бұқаралардың шексіз қайратын әскерде, олардың күресінде және құрыштай еркінде көруге болады. |
| 20 | 8 | Шыдамдылық пен ынсаптылық арқылы елімізді көркейту | 勤俭建国 | Қытайдың алға басуы үшін шыдамдылық пен ынсаптылық керек. Қытай тек 50 жылдан кейін ғана алға басатын болса да босаңсуға болмайды. |
| 21 | 13 | Өз күшіне сенім арту және ауыр күрес | 自力更生，艰苦奋斗 | Тап күресін жүргізумен қатар, революция барысында Қытайдың тек өз күштеріне сенім артуы маңызды. Сонымен бірге адамдардың жүйеде тек жақсыны немесе тек жаманды ғана көріп, басқаны байқамауы — қате. |
| 22 | 41 | Ойлау және жұмыс әдістері | 思想方法和工作方法 | Қарама-қарсылықтардың арасында үзбес күрес жүретінін ашқан марксистік диалектикалық материализм — үзбес жақсарудың ең тиімді тәсілі. Нақты қиындықтарды жалпылама ережелердің негізінде талдап-зерттеу дұрыс |
| 23 | 9 | Зерттеу мен іздеу | 调查研究 | Бір мәселені зерттеп-түсіну үшін болған жайттарды және мәселенің шығу тарихын зерттеу керек. |
| 24 | 15 | Жалған ұғымдарды түзету | 纠正错误思想 | Өркөкіректік, жемісті кезеңнен кейін босаңсып қалу, жұмыстан қашқақтау және либерализм — Қытайдың дамуында осы жаман нәрселерден аулақ болу керек. Либерализм дегеніміз — мәселе өсе берсе де, қазір «өз құлағым тыныш болса екен» деп жұмыс не күрестен жалтару. |
| 25 | 5 | Бірлік | 团结 | Бұқараның, партияның және бүкіл елдің бірлігі өте маңызды. Алайда бірлікті сезініп, оны сақтай отырып, жолдастық рухта жүргізілген сынның да өз орны бар. Диалектикалық әдіс дегеніміз — осы. |
| 26 | 5 | Тәртіп | 纪律/紀律 | Демократия мен тәртіп өзара қайшы емес. Әскери тәртіптің негізгі ережелері. |
| 27 | 15 | Сын және өзара сын | 批评和自我批评 | Сын — партияны күшейтуде негізгі орын алатын марксистік диалектикалық әдістің бір бөлігі. Сондықтан коммунистер одан қашпаулары керек, керісінше, онымен белсенді түрде айналысулары керек. |
| 28 | 18 | Коммунистер | 共产党员 | Коммунист өзімшіл болмауға, әрқашан халықтың мүдделерін басты орынға қоюға тиіс. Ол ой өрісі кең, ақылды, көреген болуы керек. |
| 29 | 11 | Кадрлар | 干部 | Халықпен бірлесудің және халыққа қызмет етудің құралы — кадрлар, олар марксизм-ленинизмді терең түсініп-білуге тиіс. Мәселелерді шешуде олар жетелеуді және өздерінің талаптарын ұштастыра білулері керек. |
| 30 | 7 | Жастар | 青年 | Қытай жастары — Қытайдың белсенді әрі өміршең қозғаушы күші. Жастарды тәрбиелеп, дұрыс бағыт көрсетіп отыру керек, ал Жастар Одағы олардың мәселелері мен мүдделеріне ерекше назар аударып отыруы керек. |
| 31 | 7 | Әйелдер | 妇女/婦女 | Әйелдер — Қытайдың зор жемісті күштерінің бірі. Ер мен әйелдің арасындағы теңдік — социализмнің мақсаттарының бірі. Әйелдердің үлесіне тиетін көптеген ауыртпалықтарды жеңілдетілулері керек. |
| 32 | 8 | Мәдениет пен өнер | 文化艺术/文化藝術 | Әдебиет пен өнердің социализмде алатын орны туралы айтылады. |
| 33 | 16 | Оқу | 学习 | Әркім өзінің мәдени деңгейін көтеріп, марксизм-ленинизмді терең зерттеуге тиіс. Адам өз айналасында болып жатқан оқиғаларға да назар аударуға тиіс. |
Әсері өңдеу
Басылып шығарылған даналарының саны 900 миллионнан астам. Кітаптың мұншалықты кең тарауының себебі, Мау билігінің соңғы он жылында Қытайдың әрбір азаматы оны иемденіп, оқып, әрқашан өзімен бірге алып жүруге тиіс болатын. Коммунист партиясы күдікті деп санайтын адамдар сол кітапты қалтасынан алып көрсете алмаған кезде оларды қызыл сақшылар дәл сол жерде ұрып-соғып, тіпті бірнеше жылға дейін еңбекпен түзеуге жібере алатын.
Мәдени төңкеріс кезінде кітапты мектептерде ғана емес, жұмыс орнында да зерттеу міндетті болып саналған. Өнеркәсіп, сауда, ауыл шаруашылығы, әкімшілік және әскери салаларда барлық қызметшілер жұмыс кезінде жиналып, осы кітапты оқып-зерттеуге уақыт бөлінетін. «Мау төрағаның сөздері» кітабынан алынған үзінділерді барлық шығармалар, тіпті ғылыми шығармалар да келтіруге тиіс болған.
1960-шы жылдары осы кітап бүкіл Қытай Халық Республикасы бойынша өте кең тараған болатын, тіпті Мау төрағаның бейнелерінен де көп тараған. Коммунистік партияның үгіт-насихат құралдарында бейнеленген барлық дерлік кейіпкерлер сол кітапты ұстап, жымиған немесе белді бекем буған күйде бейнеленетін.
1976 жылы мәдени төңкеріс біткен соң және 1978 жылы Дың Шәупін билік басына келген соң Мау төрағаның сөздері кітабының маңызы көп азайып, оны қолдану солшыл бұрмалаушылық және жеке басқа табыну деп қарастырыла бастады.