Ойыл ауданы

Ойыл ауданы
	Қазақстан ауданы
	Ойыл ауданы
Әкімшілігі
Облысы	Ақтөбе облысы
Аудан орталығы	Ойыл
Ауылдық округтер саны	7
Ауыл саны	22
Әкімі	Асқар Қайырғалиұлы Қазыбаев
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Ойыл ауылы, Құрманғазин көшесі, №43
Тарихы мен географиясы
Координаттары	49°14′24″ с. е. 54°27′00″ ш. б. / 49.24000° с. е. 54.45000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°14′24″ с. е. 54°27′00″ ш. б. / 49.24000° с. е. 54.45000° ш. б. (G) (O) (Я)
Құрылған уақыты	1930
Жер аумағы	11,5 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	16 088 адам (2023)
Тығыздығы	1,4 адам/км²
Ұлттық құрамы	қазақтар (99,16%), орыстар (0,62%), татарлар (0,15%), украиндар (0,04%), басқалары (0,03%)
Сандық идентификаторлары
Пошта индексі	030900-030907
Автомобиль коды	04
	Ойыл ауданының әкімдігі

Ойыл ауданы — Ақтөбе облысының солтүстік-батысында орналасқан әкімшілік бөлік. 1930 жылы құрылған. Орталығы – Ойыл ауылы.

Географиялық орны өңдеу

Солтүстігінде облыстың Қобда, шығысында Темір, оңтүстігінде Байғанин аудандарымен, батысында БҚО-ның Қаратөбе, Атырау облысының Қызылқоға аудандарымен шектеседі.

Жер бедері, геологиялық құрылымы өңдеу

Ойыл ауданының жері негізінен эрозия-денудациялық жазықта орналасқан. Орталық бөлігі көтеріңкі келген, сай-жыралармен тілімденген. Өзен аңғарында Барқын, Сарытөбе т.б. құмды алқаптар кездеседі. Геоморфологиялық тұрғыдан аудан Каспий маңы ойпатының құмды-саздақты жазығында орналасқан. Жер қыртысы Шығыс Еуропа платформасының Каспий маңы синклизасына (ойысына) кіреді. Ол өз кезегінде Елек-Ембі белдеміне ажыратылады. Елек-Ембі белдемі Орал алды ойпаңының Елек-Ойыл жарылысы арқылы өтеді. Жер бетін жоғарғы бор жыныстары жауып жатыр. Кейбір жерлерінде палеоген жыныстары ұшырасады. Жер қойнауында мұнай, газ, гипс, әктас, қиыршықтас, т.б. кен байлықтары барланған.

Аудан табиғаты

Климаты өңдеу

Ойыл ауданының климаты тым континенттік, қысы суық, қар жамылғысы 20 см-ден аспайды. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы –14 – 16°С. Шілдедегі орташа температура 22 – 24°С. Жел жиі соғады. Оның басым бағыты оңтүстік-батыс және солтүстік-батысқа келеді. Жылдамдығы 3 – 4 м/с. Аязсыз күндер 140 тәулік. Жылудың көпжылдық жиынтығы 2800°С. Агроклиматтық тұрғыдан аудан қоңыржай-құрғақ белдемге жатады. Оның геотермиялық коэффиценті 0,3 – 0,5 (қуаң). Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 220 – 250 мм.

Су жүйесі, өсімдігі мен жануарлар дүниесі өңдеу

Аудан жерінен шығыстан батысқа қарай Ойыл өзені ағады. Оның Ащыойыл, Шағырлы, Қайыңды, Ботабай, Қиыл, Кенжалы, Қуырдақты, т.б. салалары бар. Бірнеше шағын көлдер (Қамыскөл, Соркөл, т.б.) орналасқан. Жер асты су қабаты жоғарғы бор және бор кезеңінің құрылымында шоғырланған. Ол 5 – 15 м тереңдікте жатыр. Суы сәл кермек татиды. Артезиан суы 15 – 40 м тереңдікте және ол Орал-Ембі артезиан алабына жатады. Топырағы бозғылт қоңыр, қызғылт қоңыр, оңтүстігінде қиыршықтасты қоңыр, сортаңды бозғылт қоңыр. Өзен-көл аңғарлары мен жайылымдарында шалғынды қызғылт қоңыр топырақ тараған. Өсімдігінде бұта шоғырлары аралас бетеге, қылқанбоз, еркекшөп, көде, бозжусан, құмжусан, т.б. қуаң далаға тән өсімдіктер басым. Барқын құмында шағын қарағай орманы бар. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, ақбөкен, жабайы шошқа, қоян, суыр, сарышұнақ, аламан; құстардан дуадақ, безгелдек, үйрек, қаз кездеседі.

Халқы өңдеу

1939	1959	1970	1979	1989^[4]	1999	2009^[5]	2021
22914	▼15374	▲21677	▼19558	▲21778	▼20865	▼18619	▼18538

Тұрғындар саны - 18651 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (99,15%), орыстар (0,65%), украиндар (0,02%), татарлар (0,17%), басқалары (0,08%). Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 1,62 адамнан келеді.

Әкімшілік бөлінісі өңдеу

Аудандағы 22 елді мекен 7 ауылдық округке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік	Орталығы	Елді мекендері	Халқы (2021)
Көптоғай ауылдық округі	Көптоғай ауылы	4	▼2041
Қайыңды ауылдық округі	Ақжар ауылы	2	▼1006
Қараой ауылдық округі	Қараой ауылы	2	▼1058
Ойыл ауылдық округі	Ойыл ауылы	4	▲7408
Саралжын ауылдық округі	Кемер ауылы	5	▼1682
Сарыбие ауылдық округі	Сарыбие ауылы	2	▼1093
Шығанақ Берсиев ауылдық округі	Қаратал ауылы	3	▼1770

Ірі елді мекендері өңдеу

Атауы	Статусы	Халқы (2009)
Ойыл	ауыл	▼ 5340
Көптоғай	ауыл	▲ 1712
Сарыбие	ауыл	▼ 1431
Қараой	ауыл	▼ 1383
Қаратал	ауыл	▼ 1343
Кемер	ауыл	▼ 1045
Ақжар	ауыл	▼ 1018
Қаракемер	ауыл	▲ 631
Амангелді	ауыл	▼ 596
Құмжарған	ауыл	▼ 550
Ақкемер	ауыл	▼ 517
Ақшатау	ауыл	▼ 512

Шаруашылығы өңдеу

Ауданда 1997 жылға дейін биязы жүнді қой, оған қосымша етті-сүтті мал, жылқы өсіруге, астық өндіруге маманданған 6 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі болған. Нарықтық экономикаға өтуге байланысты бұрынғы шаруашылықтар әр түрлі бағыттағы шаруашылық субъектілеріне жекешелендірілді. Нәтижесінде 2003 жылдың басында ауданда ауыл шаруашылық құрылымдарында 200-ге жуық шаруа қожалықтары, 17 ЖШС, 46 ӨК жұмыс істейді. Ауыл шаруашылығында жарамды жердің аумағы1,08 млн. га, оның ішінде егістігі 8,6 мың га, шабындығы 383,2 мың га, жайылымы 607,3 мың га, орманы 2,8 мың га. Аудан негізінен қой өсіруге және бақша, көкөніс, картоп өсіруге маманданған.

Инфрақұрылымы өңдеу

Әлеуметтік салада ауданда 25 мектеп, 14 кітапхана, 1 мәдениет үйі, 4 клуб, 1 музей, аудандық аурухана, емхана, сан.-эпидемиологиялық станция, 8 фельдшерлік-акушерлік пункт жұмыс істейді. Аудан жерінен Ойыл – Шұбарқұдық, Ойыл – Қобда автомобиль жолдары өтеді.

Дереккөздер өңдеу

Сыртқы сілтемелер өңдеу

Каспий маңы(қолжетпейтін сілтеме)

[1] Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)

[2] Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)

[kazindex.ru-3] Қазақстан почталық индекстері

[4] Ресей империясы, КСРО халық санақтары

[5] ҚР халық санақтары

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]