Османлы садрағзамдарының тізімі

Османлы империясынің садрағзамы (осман. صدر اعظم‎ — Sadr-ı Azam) — Османлы империясы дуанының басшысы, Османлы сұлтанның абсолютті өкілі, мемлекетте сұлтаннан кейінгі екінші беделгі тұлға. ҰОМ-нің мөрі садрағзамда болған-ды. Садрағзам мемлекеттік мәселелерді шешу үшін басқа уәзірлерді жинауға құқылы болды. Османлы сұлтандарының резиденциясы Топқапыда орналасқан кезде, садрағзамдардың да кеңселері сол сарайдың аймағында орналасқан Ұлы Қақпа (осман. باب عالی‎‎ — Bâb-ı Âli) атты ғимаратта болды. Ал дуан кеңесі Күмбезасты (түр. Kubbealtı) ғимаратында өткізіліп отырды. Садрағзамға қатысты келесі атақтар қолданылды: "ұлы уәзір" (осман. وزیر اعظم‎ — Vezîr-i Azam), "ұлы садр" (осман. وزیر علي‎ — Sadr-ı Âlî), "абсолютті өкіл" (түр. Vekil-i Mutlak), "мемлекет сақшысы" (түр. Sâhib-i Devlet), "жомарт сардар" (түр. Serdar-ı Ekrem), "ұлы сардар" (түр. Serdar-ı Azam). Бастапқы кезеңде бұл лауазымға қатысты тек "уәзір" деген атақ қолданды. Ал "ұлы уәзір" атағын алғашқы рет Шандарлы Қара Халил Қайыреддин паша иеленді. Бұл атақ бас уәзірді басқа уәзірлерден ажырату үшін ойлап табылды.

1320 жылдан бастап садрағзамдар сұлтандардың кейбір міндеттерін атқара бастады: сұлтан қазынасына қатысты бұйрық беруге құқылы болды, дуанның әр мүшесін орнынан босата алды және әр саланы бақылауға құқылы болды. Сұлтан мемлекеттің жоғарғы билеушісі болса да, атқарушы билікті садрағзамдар басқарды.

Көпрүлі дәуірі (1656-1710 жж.) кезінде сұлтандар тәжірибесіз болғандықтан, садрағзамдардың өкілеттіліктері артты. Бұл заманда садрағзамдар және басқа уәзірлер, көбінесе, Көпрүлі әулетінен болды. Заманның атауы соған байланысты.

Танзимат дәуірінен бастар садрағзамдар Османлы империясындегі беделі еуропалық премьер-министрлердің Еуропа елдеріндегі беделімен теңдес болды.

Садрағзамдар тізімі

№	Есімі	Қызмет атқарған мерзімі	Уақыты
Құрылу дәуірі (27 шілде 1299 — 20 шілде 1402)
1	Алаеддин паша	1320 — 1331	11 жыл
2	Низамуддин Ахмет паша	1331 — 1348	17 жыл
3	Қажы паша	1348 — 1349	1 жыл
4	Синануддин Факих Жүсіп паша	1349 — 1364	15 жыл
5	Шандарлы Қара Халил Қайыреддин паша	1364 — 1387	23 жыл
6	Шандарлы Әли паша	22 қаңтар 1387 — 20 шілде 1402	15 жыл
Сұлтанаралық дәуірі (20 шілде 1402 — 5 шілде 1413)
—	Шандарлы Әли паша	20 шілде 1402 — 18 желтоқсан 1406	4 жыл
7	Имамзада Халил паша	18 желтоқсан 1406 — 1413	7 жыл
Өркендеу дәуірі (5 шілде 1413 — 29 мамыр 1453)
8	Амасьялы Баязит паша	5 шілде 1413 — 26 мамыр 1421	8 жыл
9	Шандарлы Ибраһим паша	25 маусым 1421 — 15 тамыз 1429	8 жыл
10	Қожа Мехмет Низамуддин паша	1429 — 1439	10 жыл
11	Шандарлы Халил паша	1439 — 1 маусым 1453	10 жыл
Даму дәуірі (29 мамыр 1453 — 11 қазан 1479)
12	Зағанос паша	1 маусым 1453 — 1456	3 жыл
13	Әулие Махмұт паша	1456 — 1466	10 жыл
14	Римлі Мехмет паша	1466 — 1469	3 жыл
15	Ысқақ паша	1469 — 1472	3 жыл
16	Әулие Махмұт паша	1472 — 1474	2 жыл
17	Гедик Ахмет паша	1474 — 1476	2 жыл
18	Қожа Синан паша	1476 — 1477	1 жыл
19	Қараманлы Мехмет паша	1477 — 1481	4 жыл
20	Ысқақ паша	1481 — 1482	1 жыл
21	Қожа Дәуіт паша	1482 — 1497	15 жыл
22	Херсеклі Ахмет паша	1497 — 1498	1 жыл
23	Шандарлы Ибраһим паша	1498 — 1499	1 жыл
24	Мәсіх паша	1499 — 1501	2 жыл
25	Хадым Әли паша	1501 — 1503	2 жыл
26	Херсеклі Ахмет паша	1503 — 1506	3 жыл
27	Хадым Әли паша	1506 — 1511	5 жыл
28	Херсеклі Ахмет паша	1511 — 1511	3 ай
29	Қожа Мұстафа паша	1511 — 1512	1 жыл
30	Херсеклі Ахмет паша	1512 — 28 қараша 1514	2 жыл
31	Дукакинұлы Ахмет паша	18 желтоқсан 1514 — наурыз 1515	4 ай
32	Хадым Синан паша	18 маусым 1515 — 23 қыркүйек 1515	4 ай
33	Херсеклі Ахмет паша	23 қыркүйек 1515 — 26 сәуір 1516	8 ай
34	Хадым Синан паша	26 сәуір 1516 — 22 қаңтар 1517	9 ай
35	Жүніс паша	22 қаңтар 1517 — 13 қыркүйек 1517	9 ай
36	Пір Мехмет паша	25 қаңтар 1518 — 27 маусым 1523	5 жыл
37	Паргалы Ибраһим паша	27 маусым 1523 — 14 наурыз 1536	13 жыл
38	Аяз Мехмет паша	14 наурыз 1536 — 13 шілде 1539	3 жыл
39	Лүтфі паша	13 шілде 1539 — сәуір 1541	2 жыл
40	Хадым Сүлеймен паша	сәуір 1541 — 28 қараша 1544	3 жыл
41	Дамат Рүстем паша	28 қараша 1544 — 6 қазан 1553	9 жыл
42	Қара Ахмет паша	6 қазан 1553 — 29 қыркүйек 1555	2 жыл
43	Дамат Рүстем паша	29 қыркүйек 1555 — 10 шілде 1561	6 жыл
44	Семіз Әли паша	10 шілде 1561 — 28 маусым 1565	4 жыл
45	Соколлы Мехмет паша	28 маусым 1565 — 12 қазан 1579	14 жыл
Тоқырау дәуірі (12 қазан 1479 — 26 қаңтар 1699)
46	Шәмші Ахмет паша	12 қазан 1579 — 28 сәуір 1580	7 ай
47	Лала Мұстафа паша	28 сәуір 1580 — 7 тамыз 1580	5 ай
48	Қожа Синан паша	7 тамыз 1580 — 6 желтоқсан 1582	2 жыл
49	Кәнижелі Сияуш паша	24 желтоқсан 1582 — 25 шілде 1584	2 жыл
50	Өзтемірұлы Осман паша	28 шілде 1584 — 29 қазан 1585	1 жыл
51	Хадым Мәсіх Мехмет паша	1 қараша 1585 — 14 сәуір 1586	5 ай
52	Кәнижелі Сияуш паша	14 сәуір 1586 — 2 сәуір 1589	3 жыл
53	Қожа Синан паша	14 сәуір 1589 — 1 тамыз 1591	2 жыл
54	Сардар Фархат паша	1 тамыз 1591 — 4 сәуір 1592	8 ай
55	Кәнижелі Сияуш паша	4 сәуір 1592 — 28 қаңтар 1593	9 ай
56	Қожа Синан паша	28 қаңтар 1593 — 15 ақпан 1594	1 жыл
57	Сардар Фархат паша	15 ақпан 1594 — 7 шілде 1595	1 жыл
58	Қожа Синан паша	7 шілде 1595 — 19 қараша 1595	3 ай
59	Текелі Лала Мехмет паша	19 қараша 1595 — 28 қараша 1595	9 күн
60	Қожа Синан паша	1 желтоқсан 1595 — 3 сәуір 1596	5 ай
61	Дамат Ибраһим паша	4 сәуір 1596 — 27 қазан 1596	6 ай
62	Жүсіп Синан паша	27 қазан 1596 — 5 желтоқсан 1596	2 ай
63	Дамат Ибраһим паша	5 желтоқсан 1596 — 3 қараша 1597	11 ай
64	Хадым Хасан паша	3 қараша 1597 — 9 сәуір 1598	5 ай
65	Жеррах Мехмет паша	9 сәуір 1598 — 6 қаңтар 1599	9 ай
66	Дамат Ибраһим паша	6 қаңтар 1599 — 10 шілде 1601	2 жыл
67	Жемісші Хасан паша	22 шілде 1601 — 3 қазан 1603	2 жыл
68	Малқош Жауыз Әли паша	3 қазан 1603 — 26 шілде 1604	10 ай
69	Соколлызада Лала Мехмет паша	5 тамыз 1604 — 21 маусым 1606	2 жыл
70	Босняк Дәруіш Мехмет паша	21 маусым 1606 — 9 желтоқсан 1606	6 ай
71	Қойшы Мұрат паша	11 желтоқсан 1606 — 5 тамыз 1611	5 жыл
72	Насух паша	5 тамыз 1611 — 17 қазан 1614	3 жыл
73	Өгіз Мехмет паша	17 қазан 1614 — 17 қараша 1616	2 жыл
74	Дамат Халил паша	17 қараша 1616 — 18 қаңтар 1619	3 жыл
75	Өгіз Мехмет паша	18 қаңтар 1619 — 23 желтоқсан 1619	11 ай
76	Истанкөйлі Шелеби Әли паша	23 желтоқсан 1619 — 9 наурыз 1621	2 жыл
77	Өхрілі Құсайын паша	9 наурыз 1621 — 17 қыркүйек 1621	6 ай
78	Дилавер паша	17 қыркүйек 1621 — 20 мамыр 1622	6 ай
79	Өхрілі Құсайын паша	20 мамыр 1622 — 20 мамыр 1622	1 күн
80	Қара Дәуіт паша	20 мамыр 1622 — 13 маусым 1622	1 ай
81	Мере Құсайын паша	13 маусым 1622 — 8 тамыз 1622	1 ай
82	Лефкелі Мұстафа паша	8 тамыз 1622 — 21 қыркүйек 1622	1 ай
83	Гүржі Хадым Мехмет паша	21 қыркүйек 1622 — 5 ақпан 1623	5 ай
84	Мере Құсайын паша	5 ақпан 1623 — 30 тамыз 1623	6 ай
85	Кеманкеш Қара Әли паша	30 тамыз 1623 — 3 сәуір 1624	9 ай
86	Шеркеш Мехмет Әли паша	3 сәуір 1624 — 28 қаңтар 1625	7 ай
87	Хафиз Ахмет паша	8 ақпан 1625 — 1 желтоқсан 1626	1 жыл
88	Дамат Халил паша	1 желтоқсан 1626 — 6 сәуір 1628	2 жыл
89	Қысырау паша	6 сәуір 1628 — 25 қазан 1631	3 жыл
90	Хафиз Ахмет паша	25 қазан 1631 — 10 ақпан 1632	4 ай
91	Топал Режеп паша	10 ақпан 1632 — 18 мамыр 1632	3 ай
92	Табаныяссы Мехмет паша	18 мамыр 1632 — 2 ақпан 1637	5 жыл
93	Мейрам паша	2 ақпан 1637 — 26 тамыз 1638	1 жыл
94	Таяр Мехмет паша	27 тамыз 1638 — 23 желтоқсан 1638	4 ай
95	Кеманкеш Қара Мұстафа паша	23 желтоқсан 1638 — 31 қаңтар 1640	6 жыл
96	Сұлтанзада Мехмет паша	31 қаңтар 1644 — 17 желтоқсан 1645	2 жыл
97	Неуесінлі Салих паша	17 желтоқсан 1645 — 16 қыркүйек 1647	2 жыл
98	Қара Мұса паша	16 қыркүйек 1647 — 21 қыркүйек 1647	4 күн
99	Хезарпаре Ахмет паша	21 қыркүйек 1647 — 8 тамыз 1648	1 жыл
100	Сопы Мехмет паша	8 тамыз 1648 — 21 мамыр 1649	9 ай
101	Қара Мұрат паша	21 мамыр 1649 — 5 тамыз 1651	2 жыл
102	Мелек Ахмет паша	5 тамыз 1651 — 21 тамыз 1651	16 күн
103	Сияуш паша	21 тамыз 1651 — 27 қыркүйек 1651	1 ай
104	Гүржі Мехмет паша	27 қыркүйек 1651 — 20 маусым 1652	10 ай
105	Тархуншы Ахмет паша	20 маусым 1652 — 21 наурыз 1653	9 ай
106	Биік Қожа Дәруіш Мехмет паша	21 наурыз 1653 — 28 қазан 1654	1 жыл
107	Ібшір Мұстафа паша	28 қазан 1654 — 11 мамыр 1655	7 ай
108	Қара Мұрат паша	11 мамыр 1655 — 19 тамыз 1655	3 ай
109	Ермени Сүлеймен паша	19 тамыз 1655 — 28 ақпан 1656	6 ай
110	Телі Құсайын паша	28 ақпан 1656 — 5 наурыз 1656	1 ай
111	Зұрназен Мұстафа паша	5 наурыз 1656 — 5 наурыз 1656	4 сағат
112	Сияуш паша	5 наурыз 1656 — 25 сәуір 1656	1 ай
113	Бойнұяралы Мехмет паша	26 сәуір 1656 — 15 қыркүйек 1656	6 ай
114	Көпрүлі Мехмет паша	15 қыркүйек 1656 — 31 қазан 1661	5 жыл
115	Көпрүлі Фазыл Ахмет паша	31 қазан 1661 — 19 қазан 1676	15 жыл
116	Мерзифонлы Қара Мұстафа паша	19 қазан 1676 — 14 желтоқсан 1683	7 жыл
117	Байбұртты Қара Ибраһим паша	15 желтоқсан 1683 — 18 қараша 1685	2 жыл
118	Сары Сүлеймен паша	18 қараша 1685 — 18 қыркүйек 1687	2 жыл
119	Көпрүлі Дамат Абаза Сияуш паша	18 қараша 1687 — 23 ақпан 1688	3 ай
120	Нышаншы Ысмайыл паша	23 ақпан 1688 — 2 мамыр 1688	3 ай
121	Тақырдақты Бекір Мұстафа паша	30 мамыр 1688 — 7 қараша 1689	1 жыл
122	Көпрүлі Фазыл Мұстафа паша	10 қараша 1689 — 19 тамыз 1691	2 жыл
123	Баһадүрзада Арабашы Әли паша	24 тамыз 1691 — 21 наурыз 1692	7 ай
124	Мерзифонлы Шалық Қажы Әли паша	23 наурыз 1692 — 17 наурыз 1693	1 жыл
125	Бозоқты Мұстафа паша	17 наурыз 1693 — 13 наурыз 1694	1 жыл
126	Сүрмелі Әли паша	13 наурыз 1694 — 22 сәуір 1695	1 жыл
127	Алмас Мехмет паша	3 мамыр 1695 — 11 қыркүйек 1697	2 жыл
128	Көпрүлі Амжазада Қажы Құсайын паша	17 қыркүйек 1697 — 26 қаңтар 1699	2 жыл
Әлсіреу дәуірі (26 қаңтар 1699 — 10 қаңтар 1792)
—	Көпрүлі Амжазада Қажы Құсайын паша	26 қаңтар 1699 — 4 қыркүйек 1702	3 жыл
129	Далтабан Мұстафа паша	4 қыркүйек 1702 — 24 қаңтар 1703	5 ай
130	Рами Мехмет паша	25 қаңтар 1703 — 22 тамыз 1703	5 ай
131	Каваноз Ахмет паша	22 тамыз 1703 — 16 қараша 1703	3 ай
132	Дамат Хасан паша	18 қараша 1703 — 28 қыркүйек 1704	10 ай
133	Қалайлыкөз Қажы Ахмет паша	қазан 1704 — 25 желтоқсан 1704	2 ай
134	Балташы Мехмет паша	25 желтоқсан 1704 — 3 мамыр 1706	2 жыл
135	Дамат Шорлылы Әли паша	3 мамыр 1706 — 15 маусым 1710	4 жыл
136	Көпрүлізада Дамат Нұман паша	16 маусым 1710 — 17 тамыз 1710	2 ай
137	Балташы Мехмет паша	18 тамыз 1710 — 20 қараша 1711	1 жыл
138	Гүржі Аға Жүсіп паша	20 қараша 1711 — 11 қараша 1712	1 жыл
139	Силахдар Сүлеймен паша	12 қараша 1712 — 6 сәуір 1713	5 ай
140	Қожа Ибраһим паша	6 сәуір 1713 — 7 сәуір 1713	1 күн
141	Силахдар Дамат паша	27 сәуір 1713 — 5 тамыз 1716	3 жыл
142	Қажы Халил паша	21 тамыз 1716 — қазан 1717	1 жыл
143	Нышаншы Мехмет паша	қазан 1717 — 9 мамыр 1718	7 ай
144	Наушаһарлы Дамат Ибраһим паша	9 мамыр 1718 — 1 қазан 1730	12 жыл
145	Силахдар Дамат Мехмет паша	16 қазан 1730 — 23 қаңтар 1731	3 ай
146	Қабақұлақ Ибраһим паша	23 қаңтар 1731 — 11 қыркүйек 1731	9 ай
147	Топал Осман паша	21 қыркүйек 1731 — 12 наурыз 1732	6 ай
148	Хәкімұлы Әли паша	12 наурыз 1732 — 14 шілде 1735	3 жыл
149	Гүржі Ысмайыл паша	14 шілде 1735 — 25 желтоқсан 1735	5 ай
150	Силахдар Дамат Диметокалы Мехмет паша	10 қаңтар 1736 — 5 тамыз 1737	1 жыл
151	Мүхсінзада Әбдуллаһ паша	6 тамыз 1737 — 19 желтоқсан 1737	4 ай
152	Йеген Мехмет паша	19 желтоқсан 1737 — 23 наурыз 1739	1 жыл
153	Қажы Иваззада Мехмет паша	23 наурыз 1739 — 23 маусым 1740	1 жыл
154	Нышаншы Шехла Қажы Ахмет паша	22 шілде 1740 — 7 сәуір 1742	2 жыл
155	Хәкімұлы Әли паша	21 сәуір 1742 — 4 қазан 1742	6 ай
156	Сейіт Хасан паша	4 қазан 1742 — 10 тамыз 1746	4 жыл
157	Тирьяки Қажы Мехмет паша	11 тамыз 1746 — 24 тамыз 1747	1 жыл
158	Сейіт Әбдуллаһ паша	24 тамыз 1747 — 2 қаңтар 1750	3 жыл
159	Дивитдар Мехмет Әмин паша	9 қаңтар 1750 — 1 шілде 1752	2 жыл
160	Шорлылы Көсе Бахир Мұстафа паша	1 шілде 1752 — 16 ақпан 1755	3 жыл
161	Хәкімұлы Әли паша	16 ақпан 1755 — 19 мамыр 1755	3 ай
162	Наили Әбдуллаһ паша	19 мамыр 1755 — 24 тамыз 1755	3 ай
163	Силахдар Биік Әли паша	24 тамыз 1755 — 23 қазан 1755	2 ай
164	Жиырмасегіззада Мехмет Сейіт паша	25 қазан 1755 — 1 сәуір 1756	6 ай
165	Шорлылы Көсе Бахир Мұстафа паша	30 сәуір 1756 — 3 желтоқсан 1756	8 ай
166	Қожа Мехмет Рағып паша	12 қаңтар 1756 — 8 сәуір 1763	7 жыл
167	Тевкии Хамза Хамит паша	11 сәуір 1763 — 29 қыркүйек 1763	5 ай
168	Шорлылы Көсе Бахир Мұстафа паша	29 қыркүйек 1763 — 30 наурыз 1765	2 жыл
169	Мүхсінзада Мехмет паша	30 наурыз 1765 — 7 тамыз 1768	3 жыл
170	Силахдар Махир Хамза паша	7 тамыз 1768 — 20 қазан 1768	2 ай
171	Жалықзада Мехмет Әмин паша	қазан 1768 — 12 тамыз 1769	10 ай
172	Молдован Әли паша	12 тамыз 1769 — 12 желтоқсан 1769	4 ай
173	Иваззада Халил паша	13 желтоқсан 1769 — 25 желтоқсан 1770	1 жыл
174	Силахдар Мехмет паша	25 желтоқсан 1770 — 11 желтоқсан 1771	1 жыл
175	Мүхсінзада Мехмет паша	11 желтоқсан 1771 — 6 тамыз 1773	3 жыл
176	Ізетті Мехмет паша	11 тамыз 1773 — 7 маусым 1775	2 жыл
177	Жалықшызада Дәруіш Мехмет паша	7 маусым 1775 — 5 қаңтар 1777	2 жыл
178	Даренделі Шебешізада Мехмет паша	5 қаңтар 1777 — 1 қыркүйек 1778	1 жыл
179	Қалапат Мехмет паша	1 қыркүйек 1778 — 22 тамыз 1779	11 ай
180	Силахдар Қарауәзір Сейіт Мехмет паша	22 тамыз 1779 — 20 ақпан 1781	1 жыл
181	Ізетті Мехмет паша	20 ақпан 1781 — 25 тамыз 1782	1 жыл
182	Жеген Сейіт Мехмет паша	25 тамыз 1782 — 31 желтоқсан 1782	4 ай
183	Халил Хамит паша	31 желтоқсан 1782 — 30 сәуір 1785	2 жыл
184	Хазинедар Шаһин Әли паша	30 сәуір 1785 — 25 қаңтар 1786	9 ай
185	Қожа Жүсіп паша	25 қаңтар 1786 — 28 мамыр 1789	3 жыл
186	Кетхүда Хасан паша	28 мамыр 1789 — 2 қаңтар 1790	8 ай
187	Алжирлі Ғази Хасан паша	2 қаңтар 1790 — 30 наурыз 1790	2 ай
188	Рущукті Шелебизада Шәріп Хасан паша	16 сәуір 1790 — 12 ақпан 1791	10 ай
189	Қожа Жүсіп паша	12 ақпан 1791 — 10 қаңтар 1792	11 ай
Ыдырау дәуірі (10 қаңтар 1792 — 1 қараша 1922)
—	Қожа Жүсіп паша	10 қаңтар 1792 — 4 мамыр 1792	4 ай
190	Дамат Мелек Мехмет паша	4 мамыр 1792 — 21 қазан 1794	2 жыл
191	Сапыранболулы Ізетті Мехмет паша	21 қазан 1794 — 23 қазан 1798	4 жыл
192	Көр Жүсіп Зияуддін паша	23 қазан 1798 — 24 маусым 1805	7 жыл
193	Бостаншыбасы Хафиз Ысмайыл паша	24 қыркүйек 1805 — 13 қазан 1806	1 жыл
194	Ибраһим Хильми паша	13 қазан 1806 — 3 маусым 1807	7 ай
195	Шелеби Мұстафа паша	3 маусым 1807 — 28 шілде 1808	1 жыл
196	Әлемдар Мұстафа паша	28 шілде 1808 — 15 қараша 1808	4 ай
197	Шауышбасы Момыш паша	15 қараша 1808 — 1 қаңтар 1809	2 ай
198	Шархашы Әли паша	1 қаңтар 1809 — наурыз 1809	2 ай
199	Көр Жүсіп Зияуддін паша	наурыз 1809 — 10 сәуір 1811	1 жыл
200	Лаз Әзіз Ахмет паша	10 сәуір 1811 — 5 қыркүйек 1812	1 жыл
201	Хүршіт Ахмет паша	5 қыркүйек 1812 — 30 наурыз 1815	3 жыл
202	Мехмет Әмин Рауып паша	30 наурыз 1815 — 6 қаңтар 1818	3 жыл
203	Бұрдырлы Дәруіш Мехмет паша	6 қаңтар 1818 — 5 қаңтар 1820	2 жыл
204	Испарталы Сейіт Әли паша	5 қаңтар 1820 — 21 сәуір 1821	1 жыл
205	Бендерлі Әли паша	21 сәуір 1821 — 30 сәуір 1821	9 күн
206	Қажы Сәлих паша	30 сәуір 1821 — 11 қараша 1822	1 жыл
207	Телі Әбдуллаһ паша	11 қараша 1822 — 4 наурыз 1823	4 ай
208	Силахдар Әли паша	4 наурыз 1823 — желтоқсан 1823	10 ай
209	Мехмет Сейіт Әліп паша	желтоқсан 1823 — 15 қыркүйек 1824	10 ай
210	Бендерлі Мехмет Сәлім Сырры паша	15 қыркүйек 1824 — 26 қазан 1828	4 жыл
211	Топал Ізетті Мехмет паша	26 қазан 1828 — 28 қаңтар 1829	4 ай
212	Рәшіт Мехмет паша	28 қаңтар 1829 — 17 ақпан 1833	4 жыл
213	Мехмет Әмин Рауып паша	17 ақпан 1833 — 8 шілде 1839	6 жыл
214	Қожа Хүсрев Мехмет паша	8 шілде 1839 — 29 мамыр 1841	2 жыл
215	Мехмет Әмин Рауып паша	29 мамыр 1841 — 7 қазан 1841	5 ай
216	Топал Ізетті Мехмет паша	7 қазан 1841 — 3 қыркүйек 1842	1 жыл
217	Мехмет Әмин Рауып паша	3 қыркүйек 1842 — 30 маусым 1846	4 жыл
218	Қожа Мұстафа Рәшіт паша	30 маусым 1846 — 28 сәуір 1848	2 жыл
219	Ибраһим Сәрім паша	28 сәуір 1848 — 13 тамыз 1848	4 ай
220	Қожа Мұстафа Рәшіт паша	13 тамыз 1848 — 27 қаңтар 1852	4 жыл
221	Мехмет Әмин Рауып паша	27 қаңтар 1852 — 7 наурыз 1852	2 ай
222	Қожа Мұстафа Рәшіт паша	7 наурыз 1852 — 7 тамыз 1852	5 ай
223	Мехмет Әмин Әли паша	7 тамыз 1852 — 4 қазан 1852	2 ай
224	Дамат Мехмет Әли паша	4 қазан 1852 — 14 мамыр 1853	7 ай
225	Мұстафа Наили паша	14 мамыр 1853 — 30 мамыр 1854	1 жыл
226	Кипрлі Мехмет Әмин паша	30 мамыр 1854 — 24 қараша 1854	6 ай
227	Қожа Мұстафа Рәшіт паша	24 қараша 1854 — 4 мамыр 1855	6 ай
228	Мехмет Әмин Әли паша	4 мамыр 1855 — 1 желтоқсан 1856	1 жыл
229	Қожа Мұстафа Рәшіт паша	1 желтоқсан 1856 — 2 тамыз 1857	9 ай
230	Мұстафа Наили паша	2 тамыз 1857 — 23 қазан 1857	2 ай
231	Қожа Мұстафа Рәшіт паша	23 қазан 1857 — 7 қаңтар 1858	3 ай
232	Мехмет Әмин Әли паша	7 қаңтар 1858 — 8 қазан 1859	1 жыл
233	Кипрлі Мехмет Әмин паша	8 қазан 1859 — 24 желтоқсан 1859	2 ай
234	Мүтержім Мехмет Рүшді паша	24 желтоқсан 1859 — 27 мамыр 1860	6 ай
235	Кипрлі Мехмет Әмин паша	27 мамыр 1860 — 25 маусым 1861	1 жыл
235	Кипрлі Мехмет Әмин паша	25 маусым 1861 — 6 тамыз 1861	2 ай
236	Мехмет Әмин Әли паша	6 тамыз 1861 — 22 қараша 1861	3 ай
237	Кешешізада Мехмет Әмин Фуат паша	22 қараша 1861 — 6 қаңтар 1863	1 жыл
238	Жүсіп Кәміл паша	6 қаңтар 1863 — 3 маусым 1863	4 ай
239	Кешешізада Мехмет Әмин Фуат паша	3 маусым 1863 — 5 маусым 1866	3 жыл
240	Мүтержім Мехмет Рүшді паша	5 маусым 1866 — 11 ақпан 1867	8 ай
241	Мехмет Әмин Әли паша	11 ақпан 1867 — 7 қыркүйек 1871	4 жыл
242	Махмұт Нәдім паша	7 қыркүйек 1871 — 31 шілде 1872	10 ай
243	Мидхат паша	31 шілде 1872 — 19 қазан 1872	1 жыл
244	Мүтержім Мехмет Рүшді паша	19 қазан 1872 — 15 наурыз 1873	5 ай
245	Ахмет Есет паша	15 наурыз 1873 — 15 сәуір 1873	1 ай
246	Ширванизада Мехмет Рүшді паша	15 сәуір 1873 — 14 ақпан 1874	10 ай
247	Құсайын Әуні паша	14 ақпан 1874 — 25 сәуір 1875	1 жыл
248	Ахмет Есет паша	25 сәуір 1875 — 26 тамыз 1875	4 ай
249	Махмұт Нәдім паша	26 тамыз 1875 — 12 мамыр 1876	9 ай
250	Мүтержім Мехмет Рүшді паша	12 мамыр 1876 — 19 желтоқсан 1876	7 ай
251	Мидхат паша	19 желтоқсан 1876 — 5 ақпан 1877	3 ай
252	Ибраһим Атхам паша	5 ақпан 1877 — 11 қаңтар 1878	2 жыл
253	Ахмет Хамди паша	11 қаңтар 1878 — 4 ақпан 1878	1 ай
254	Ахмет Уәпік паша	4 ақпан 1878 — 18 сәуір 1878	2 ай
255	Мехмет Садық паша	18 сәуір 1878 — 28 мамыр 1878	1 ай
256	Мүтержім Мехмет Рүшді паша	28 мамыр 1878 — 4 маусым 1878	7 күн
257	Мехмет Есет Савфет паша	4 маусым 1878 — 4 қазан 1878	4 ай
258	Қайыреддін паша	4 қазан 1878 — 28 шілде 1878	9 ай
259	Ахмет Әріпи паша	28 шілде 1878 — 18 қазан 1879	3 ай
260	Кіші Мехмет Сейіт паша	18 қазан 1879 — 9 маусым 1880	8 ай
261	Мехмет Қадір паша	9 маусым 1880 — 12 қыркүйек 1880	3 ай
262	Кіші Мехмет Сейіт паша	12 қыркүйек 1880 — 2 мамыр 1882	2 жыл
263	Әбдірахман Нұреддін паша	2 мамыр 1882 — 12 шілде 1882	2 ай
264	Кіші Мехмет Сейіт паша	12 шілде 1882 — 30 қараша 1882	4 ай
265	Ахмет Уәпік паша	1 желтоқсан 1882 — 3 желтоқсан 1882	2 күн
266	Кіші Мехмет Сейіт паша	3 желтоқсан 1882 — 24 қыркүйек 1885	3 жыл
267	Мехмет Кәміл паша	24 қыркүйек 1885 — 4 қыркүйек 1891	6 жыл
268	Ахмет Жеват паша	4 қыркүйек 1891 — 9 маусым 1895	4 жыл
269	Кіші Мехмет Сейіт паша	9 маусым 1895 — 3 қазан 1895	4 ай
270	Мехмет Кәміл паша	3 қазан 1895 — қараша 1895	1 ай
271	Халил Рыфат паша	қараша 1895 — 9 қараша 1901	6 ай
272	Кіші Мехмет Сейіт паша	13 қараша 1901 — 15 қаңтар 1903	1 жыл
273	Мехмет Фәрит паша	15 қаңтар 1903 — 22 шілде 1908	5 жыл
274	Кіші Мехмет Сейіт паша	22 шілде 1908 — 6 тамыз 1908	15 күн
275	Мехмет Кәміл паша	6 тамыз 1908 — ақпан 1909	6 ай
276	Ахмет Тәупік паша	31 наурыз 1909 — 5 мамыр 1909	2 ай
277	Құсайын Хильми паша	5 мамыр 1909 — 12 қаңтар 1910	8 ай
278	Ибраһим Хаққы паша	12 қаңтар 1910 — 29 қыркүйек 1911	1 жыл
279	Кіші Мехмет Сейіт паша	4 қазан 1911 — 17 шілде 1912	9 ай
280	Ахмет Мұхтар паша	22 шілде 1912 — 29 қазан 1912	3 ай
281	Кәміл паша	29 қазан 1912 — 23 қаңтар 1913	3 ай
282	Мехмет Шевкет паша	23 қаңтар 1913 — 11 маусым 1913	6 ай
283	Сейіт Халим паша	12 маусым 1913 — 3 ақпан 1917	4 жыл
284	Талғат паша	4 ақпан 1917 — 8 қазан 1918	1 жыл
285	Ахмет Ізетті паша	14 қазан 1918 — 8 қараша 1918	1 ай
286	Ахмет Тәупік паша	11 қараша 1918 — 10 наурыз 1919	4 ай
287	Дамат Ферит паша	10 наурыз 1919 — 4 қазан 1919	7 ай
288	Әли Рыза паша	4 қазан 1919 — 2 наурыз 1920	5 ай
289	Салих Хүлісі паша	2 наурыз 1920 — 5 сәуір 1920	1 ай
290	Дамат Ферит паша	5 сәуір 1920 — 18 қазан 1920	1 ай
291	Ахмет Тәупік паша	21 қазан 1920 — 1 қараша 1922	2 жыл

Қызықты деректер

• Алғашқы садрағзам Алаеддин паша алғашқы Османлы билеушісі I Османның үлкен баласы еді, ал Османнан кейін билеуші болған Орханның ағасы болған, яғни ол Османлы әулетіне жатады.
• 5-ші садрағзам Шандарлы Қара Халил Қайыреддин паша ең көп садрағзамдық етті. Ол 1364-1387 жж. 23 жыл садрағзам болды.
• 111-ші садрағзам Зұрназен Мұстафа паша ең аз садрағзамдық етті. Ол 5 наурыз 1656 жылы 4 сағат садрағзам болды.
• 45-ші садрағзам Соколлы Мехмет паша үш сұлтан тұсында (I Сүлеймен, II Сәлім, III Мұрат) 14 жыл бойы садрағзам болды (1565-1579 жж.).
• 74-ші және 88-ші садрағзам Дамат Халил паша төрт сұлтан тұсында (I Ахмет, I Мұстафа, II Осман, IV Мұрат) садрағзам болды (1616-1619 жж. және 1626-1628 жж.).
• II Сәлім ешқашан садрағзам ауыстырмады. 8 жыл билесе де, оның билік құруына дейін де, билік құруынан кейін де Соколлы Мехмет паша садрағзам болып қала берді.
• II Әбділхамит өз заманында (1876-1909 жж.) 26 рет садрағзамдарды ауыстырды.
• 1878 жылдың ішінде садрағзамдар бір-бірін 8 рет ауыстырды.
• 260-шы, 262-ші, 264-ші, 266-шы, 269-шы, 272-ші, 274-ші және 279-шы садрағзам болған Кіші Мехмет Сейіт паша 8 рет садрағзам болды.
• Садрағзамдар 290 рет ауысты, алайда садрағзамдардың саны — тек 217.

Тағы қараңыз

• Османлы империясы