ПерсеполисШираздың солтүстігінен 60 шақырым жердегі Марвдашт аймағында Рахмат тауының етегінде орналасқан ежелгі Иранның ұлы туындыларының бірі. Бұл ескерткіш б.з.д. 5 ғасырда осы аймақта өмір сүрген халық өнерінің салтанатын еске салады. Бүгінде "Тахт-е Жәмшид" (Персеполис) деп аталатын бұл кешен көптеген ғимараттардан тұрады. Оның әрбір ғимараты белгілі бір іске арналған. Әртүрлі ғимараттар мен көпбағанды залдардың салынуы бұл жердің Ахеменидтер кезінде императорлық істер атқарылатын астана болғандығын және әртүрлі елдерден келген құрметті қонақтарды қабылдауға арналғандығын көрсетеді.

Persepolis*
UNESCO World Heritage Site

State Party Iran
Type Cultural
Criteria i, iii, vi
Reference 114
Region** Asia and Australasia
Inscription history
Inscription 1979  (3rd Session)
* Name as inscribed on World Heritage List.
** Region as classified by UNESCO.
Персеполис жоспары

Персеполистің жалпы ауданы 125000 шаршы метр. Ол Марвдашт алқабынан 8-18 метр биік платформаның үстіне салынған. Ол әртүрлі бөлімдерден, атап айтқанда, ресми сарайлар, арнайы кішкене үйлер, шах қазынасының сарайы мен қорғаныс бекіністерінен тұрады. Персеполиске кіре беріс жол ұзындығы шамамен 450 метр, ені 300 метрді құрайтын тас жазықтықтың үстін басып өтеді. Бұл жол жалпақ та қысқа 111 баспалдақтан тұрады.

Персеполис (оң жағы)
19 ғасырдағы Фландин мен Ксоте қайта қалпына келтірген Персеполис.
сол жағы

Тарихи деректер бойынша, Персеполис Ахеменид патшасы Дарийдің мекендейтін жері болған. Персеполистің үлкен сарайларын салу б.з.д. 512 жылы Дарий I кезінде басталды және олардың құрылысы 150 жылға созылды. Грек императоры Александр Македонский б.з.д. 331 жылы өзінің Иранға шабуылы кезінде ирандық өркениетті жек көргендіктен Персеполисті тұтастай өртеп жіберді. Сөйтіп Персеполистен тек тастан жасалған бағандардан басқа ештеңе қалмады. Кірпіштен жасалған қабырғалардың барлығы қирап қалды. Осыған қарамастан, бұл тарихи ескерткіштің бізге жеткен қалдықтары ирандық сәулетшілер өнерінің таңғажайып асқақтығын көрсетеді. Ғимараттар көлемінің үлкендігі, бағандардың таңқаларлық биіктігі, тас бетіне салынған бедерлер мен басқа безендірулер Персеполис кешенін көруге келгендердің таңданысын тудырады. Американдық тарихшы Вилл Дурант өзінің "Шығыс жерлері - өркениеттің бесігі" атты кітабында: "Ежелгі заманның ең салтанатты ескерткіші Персеполистің тас баспалдақтары мен бағандары болып табылады. Әлемнің сәулет тарихында бұған ұқсас ескерткіш жоқ",-деп жазды.

Барша Ұлттар қақпасы.

Персеполистің өне бойында өте әдемі бедерлер салынған. Бұл кешен 2500 жыл бұрынғы Ахеменидтік патшалар мен халық арасындағы байланыс, сол замандағы ой-пікір мен дүниетанымды көрсетеді. Персеполисте салынған суреттердің арасында үнемі жасыл екі ағаш – сауырағаш (қарағайдың бір түрі) мен пальма көрінеді. Бұл Иран жеріндегі үнемі жасыл абадтандырылған бақтардың болғандығын көрсетеді. Осы кешеннің шығысында үш Ахеменид патшасына тиесілі кесене тауды ойып жасалған. Осы ескерткіштердің барлығында тасқа ойылып жазылған жазбалар үш тілде – ежелгі парсы, вавилон және элам тілдерінде жазылған. Бұл жазбаларда ғимараттардың салыну тарихы мен басқа да мазмұндағы сөздер жазылған. Персеполис кешені 1979 жылдан бастап Иранның ЮНЕСКО-ның әлемдік мұра қорына тіркелген ескерткіші болып табылады.

Әлемдік мұраға қосылған "Пасаргад" кешені Ахеменидтер заманынан қалған ежелгі ескерткіштердің бірі болып табылады. Ол Фарс облысында Персеполистің солтүстігінен 70 шақырым жерде орналасқан. Бұл кешенде бірнеше сарай, екі вилла, шах бағындағы фонтандар мен Телтахт қорғаныс бекіністері, Мұзаффари керуен сарайы, Ахеменидтер патшалары Куруш пен Камбоджидің кесенесі мен Бұлағи қасиетті сайы орналасқан. Пасаргад кешені 1383 жылы (2004 жылы) ЮНЕСКО-ның әлемдік мұра қорына енгізілді. Ежелгі қала Пасаргад Ахеменидтердің Фарс облысы Пелвар өзенінің алқабында орналасқан алғашқы астанасы болды. Бұл қала ұлы Куруш II патшаның бұйрығымен б.з.д. 6 ғасырда салынған. Қаланың негізгі бөлігінің ауданы 160 гектар жерді алып жатыр. Пасаргад кешенінің ең маңызды ескерткіші - Куруш кесенесі. Бұл кесене шамамен б.з.д. 540-530 жылдары ақ түсті әк тастан салынған.

Ападана залыl, парсы және Median сарбаздары
Lapis lazuli and paste plaque from Persepolis (National Museum of Iran)

Кесене салтанатты бақтың ортасында үлкен тастардан салынған. Бұл кесенені салуға пайдаланған кейбір тастардың ұзындығы 7 метрге дейін барады.


Персеполис панорамалық көрінісі.
Персеполистен панорамалық көрініс .

Сыртқы сілтемелер өңдеу

Ортаққорда бұған қатысты медиа санаты бар: Persepolis

Тағы қараңыз өңдеу

  • Curtis, J. and Tallis, N. (eds). (2005). Forgotten Empire: The World of Ancient Persia. University of California Press. ISBN 0-520-24731-0.
  • Wilber, Donald Newton. (1989). Persepolis: The Archaeology of Parsa, Seat of the Persian Kings. Darwin Press. Revised edition ISBN 0-87850-062-6.

Үлгі:World Heritage Sites in Iran Координаттар: 29°56′04″ с. е. 52°53′29″ ш. б. / 29.93444° с. е. 52.89139° ш. б. / 29.93444; 52.89139 (G) (O) (Я)