Салыстырмалы басымдылықтар теориясы
{{Тексерілмеген мақала|date={{subst:#time:F Y}}}}
Салыстырмалы басымдылықтар теориясы (theory of comparative advantage) — XIX ғасырда Давид Рикардо ойлап тапқан экономикалық модель.
Адам Смиттің абсолютті басымдылықтар теориясын дамытып, әрбір екі елдің саудасы тиімді екенін көрсеткен Давид Рикардо болатын. Ол тіптен екі елде нақты тауарлардың абсолют басымдылықтарына ие болмасада, ол тиімді деп санаған. Осыған қарап салыстырмалы басымдылықтар теориясы абсолют басымдылықтар теориясы секілді альтернатив бағаларды қолданды.
Осылардан, максималды салыстырмалы басымдылықтарға ие товар өңдеу специализациясы, абсолютті басымдылықтары ие болмаса да тиімді болды.
Мысалы екі елдің тауарымен көрсетілген салыстырмалы басымдылықтар теориясы өңдеу
2 тауарды шығаратын 2 түрлі елді қарастырайық.
| Сыр | Шарап | |
|---|---|---|
| Франция | 2 | 1 |
| Испания | 4 | 3 |
Бұл кестеде Франция тауар өңдеуден абсолют басымдылыққа ие. А. Смитке сүйенсек бұл екі ел саудасы пайданы тек Францияға ғана әкеледі. Бірақ та салыстырмалы басымдылықтар теория тұрғысынан қарастырсақ Д. Рикардо былай дейді —Белгілі баға қатынасын тауып, тауар арасындағы бағаны ек елге тиімді етуге болады
Модель шектеулері өңдеу
- Кем дегенде 2 ел тауары талап етіледі
- Егерде бір ел бірінші тауар өңдеуде басымдылыққа ие болса, екінші ел келесі тауардың басымдылығына ие.
- Жұмыс бағасы бірдей бағаланады
- Тауар қатынастары "Laissez faire" мен жүзеге асады.
- Технологиялық өзгертулер мен шығынды талап етпейді.
- Елдің сауда көлемеді ескерілмейді, тіптен ел тауар дайындаудың монополиясы болса да.
Модельде капиталды елдерге жеткізу жөнінде анық емес тыйым жазылады. Егерде капитал тасымалдау да, тауар тасымалдау секілді еркін болса, капиталдың бөлігі тасымалданған елде қалады.
Модельді сынау өңдеу
Салыстырмалы басымдылықтар теориясы әлем экономика тәртібіне өзек болып қалыптасқан. Алғышарттардың айтуы бойынша адамның барлық бар байлығы теңбағалы, елдердің жеткен дәрежелеріне қарамастан. Алайда әлі де дамыған және дамушы елдер араларындағы саудат толығымен осы теорияға сүйеніп ақталып шыққаны жоқ.
Әдебиеттер өңдеу
- Блауг М. Салыстырмалы басмыдылықтар заңы1994. — С. 111-115. — XVII, 627 с. — ISBN 5-86461-151-4.
- Киреев А.П. Әлем экономикасы Ч.1: Әлемдік микроэкономика: тауарлар мен факторлар қозғалысы 1997. — 416 с. — 7000 экз. — ISBN 5713308995.