Социал-демократия

Социал-демократия – бұл саяси және экономикалық демократияны қолдайтын социализм шеңберіндегі саяси, әлеуметтік және экономикалық философия. Саяси режим ретінде әлеуметтік демократияны ғалымдар либералды демократиялық мемлекет пен капиталистік аралас және әлеуметтік бағдарланған нарықтық экономика шеңберіндегі әлеуметтік теңдік пен әлеуметтік әділеттілікті алға жылжытудың экономикалық және әлеуметтік шараларын қолдау ретінде сипаттайды. Мұндай модельді жүзеге асыру үшін қолданылатын практикалық іс-шаралар либералды демократия мен қатысу демократиясын міндетті түрде белгілеуді, кірістерді қайта бөлу шараларын, экономиканы қоғамдық мүдделер үшін мемлекеттік реттеуді және әлеуметтік қамсыздандыру ережелерін білдіреді.

Қызыл раушан-социал-демократтардың халықаралық символы.

Соғыстан кейінгі консенсус кезінде социал-демократиялық партиялардың ұзақ уақыт билік етуінің және олардың Солтүстік және Батыс Еуропадағы әлеуметтік-экономикалық саясатқа әсерінің арқасында әлеуметтік демократия кейнсианизммен, демонополизациямен, скандинавиялық экономикалық модельмен, әлеуметтік либералды парадигмамен, әл-ауқат жағдайымен және елдегі әл-ауқат жағдайымен байланысты болды. Социал-демократия батыстық, жаңа немесе қазіргі заманғы социализмнің немесе ХХІ ғасырдағы социализмнің, сондай-ақ демократиялық социализмнің реформистік қанатының ең көп таралған түрі ретінде сипатталды.

Социализм ұзақ мерзімді мақсат ретінде, социал-демократия капитализмді ізгілендіруге және оған демократиялық, эгалитарлық және бірлескен нәтижелерге қол жеткізуге жағдай жасауға тырысады. Ол теңсіздікпен күресуге, аз артықшылықты емес топтардың қысымын жою кедейлікті жоюға бағытталған саясатты ұстанумен, сондай-ақ қарт адамдарға күтім жасау, бала күтімі, жалпыға бірдей білім беру, денсаулық сақтау және қызметкерлерді сақтандыру сияқты қоғамдық әлеуметтік қызметтерді қолдаумен сипатталады. Социал-Демократия көбінесе жұмысшылар қозғалысымен және кәсіподақтармен тығыз байланыста болады, жұмысшылардың мүдделі тараптармен Ұжымдық келіссөздер жүргізу құқығын қолдайды.

Қазіргі әлеуметтік демократияның идеологиясы әлеуметтік либерализмнен біршама солға және демократиялық социализмнен біршама оңға. Демократиялық социалистерден айырмашылығы, социал-демократтар өндіріс құралдарын мәжбүрлеп ұлттандыру қажеттілігін талап етпейді. Әлеуметтік либералдардан айырмашылығы, олар әлеуметтік құрылымның негізі әлі де капиталистік емес, социалистік болуы керек деп санайды.

Идеялар, принциптер және құндылықтар

Социал-демократтар әділеттіліктің, бостандық пен теңдіктің идеяларын, принциптері мен құндылықтарын қолдайды.

• Заңның үстемдігі мен үстемдігі, адамның құқықтары мен бостандықтарын, жеке бостандықтарды сақтау және қорғау;
• Жұмысшылардың, фермерлердің, зиялы қауымның және халықтың орта топтарының мүдделерін қорғау;
• Жасына, кастасына, терісінің түсіне, бойына, салмағына, денсаулық жағдайына, тәуелді адамдарға көзқарасына, мүгедектігіне, нәсіліне және ұлтына, отбасы жағдайына, генетикалық сипаттамаларына, отбасы жағдайына, ұлтына, жынысына, әлеуметтік сыныбына, жыныстық бағдарына және гендерлік сәйкестілігіне, тұрғылықты жеріне, еңбек саласындағы кемсітушілікке, сондай-ақ басқа да туа біткен немесе жүре пайда болған сипаттамаларына байланысты кемсітушілікке қарсы;
• Либералдық құндылықтарды, демократияны, парламентаризмді, тең құқықтар (теңдік) мен мүмкіндіктерді, тең құқықты, әділдікті, ынтымақтастықты, Әлеуметтік және экономикалық теңдікті, заң алдындағы теңдікті, заңдылықты, қоғамдық тәртіпті, құқықтық тәртіпті, қылмысқа қарсы күресті құру және қолдау;
• Экономиканы шектеулі мемлекеттік реттеу. Аралас және әлеуметтік бағытталған нарықтық көп деңгейлі экономика абсолютті еркін нарыққа қарсы;
• Қызметкерлердің, шағын және орта бизнестің мүдделері мен бизнестің әлеуметтік жауапкершілігі үшін кәсіпкерлік қызметті реттеудің тиімді тетіктерін құру және жетілдіру;
• Мемлекеттік-жекешелік әріптестік;
• Стратегиялық маңызды кәсіпорындарды мәжбүрлеусіз және қоғамдық бақылаумен ұлттандыру;
• Табиғатты және қоршаған ортаны қорғау жөнінде жаңа заңдар енгізу;
• Зайырлы және ашық прогрессивті әлеуметтік саясат;
• Кәсіподақтармен тығыз және кең ынтымақтастық;
• Халықты әлеуметтік қамсыздандыруға арналған мемлекеттік шығыстарды қаржыландыру үшін қажетті салық салудың орташа немесе жоғары деңгейі және салық салудың прогрессивті шәкілі;

Пайдаланған сілтеме

1. Bailey, David J. (2009). The Political Economy of European Social Democracy: A Critical Realist Approach. Routledge.
2. Bookchin, Murray (1998). The Third Revolution: Popular Movements in the Revolutionary Era. 2. London: Cassell.
3. Busky, Donald F. (2000). Democratic Socialism: A Global Survey. Westport, Connecticut: Praeger Publishers.
4. Corfe, Robert; Miller, Eddie (2002). New Socialist Business Values: For Industrial Resurgence.
5. Clarke, Peter (1981). Liberals and Social Democrats. Cambridge University Press.
6. Giddens, Anthony (2003). "Neoprogressivism: A New Agenda for Social Democracy".