Тайшы

моңғол халықтарындағы көсемнің атағы

Тайшы Түсіндірме не орфографиялық сөздіктерде бұл тұлғалы сөз кездеспейді. Ол заңды да. Өйткені бүкіл халық аузындағы сөзді жинақтап хатқа түсіру қиын іс. Дегенмен, ел арасында ақсақал, қариялардың айтуынан «тайшы атағымыз болмаса да, қойшы атағымыз бар» деген мақалды құлағымыз шалғаны бар. «Қойшысы» түсінікті, бірақ мал баққан қазақтарда тайды бөліп алып бағу кәсібі болмағандықтан «тайшы» деген атау болуы да мүмкін емес, бұл не сөз болды екен деп те ойлайсың. Ертедегі түркі жазба ескерткіштерінде осы тұлғалы сөзді кездестіргенде көне түркі тайпалары тілінде қолданылғанына күмән келтіру қиын. Тайшы —

  1. аға ұстаз, оқытушы;
  2. атақты, әйгілі адам.

моңғол тілінде тайж — ақ сүйек (дворянин). Көрсетілген тілдердің қайсысында болмасын сөздің алғашқы тұлғасы мен мағынасына өзгерістер кірген. Сөздің шыққан төркіні — қытай тілі. Оларда «тайцзы»— тахтың мұрагері дегенді білдірсе, «тайцзу» тұлғасы — династияның негізін құрушы. Сонда бізге жеткен мақалдың түсінігін қазіргіше айтсақ — «әйгілі атағымыз болмаса да, қойшы атағымыз бар» дегенді аңғартады.[1]

Дереккөздер өңдеу

  1. Бес жүз бес сөз.— Алматы: Рауан, 1994 жыл. ISBN 5-625-02459-6