Таутеке (лат. Capra sіbіrіca) – қуысмүйізділер тұқымдасына жататын жұптұяқты жануар. Таутекелер Гиндукуш тауы мен Бадхызда, Гиссар мен Дарбазада, Памир – Алтай жоталарында, Саян мен Моңғолияның таулы аймақтарында тараған. Қазақстанда Тянь-Шань, Жетісу (Жоңғар) Алатауы мен Оңтүстік Алтайда құз жартастар арасында мекендейді. 1995 – 2006 жылдар аралығында “Алтынемел” ұлттық табиғи саябағында Таутекенің 3500 – 4000 басы тіршілік еткені белгілі. Текелерінің дене тұрқы 140 – 167 см, салмағы 59 – 82 кг болса, ешкілері кішірек. Түсі сұрғылт, біркелкі. Қысқа қарай ірі текелерінің жотасы мен мойнында, қапталында ақ түсті жолақ пайда болады. Текесінің семсер тәрізді, көлденең бунақты, ұзындығы 140 см-дей мүйізі болады, ешкісінің мүйізі 40 см-дей. Текесінде ұзын сақал бар. Топтанып жүреді. Маусым сайын таудың басынан етегіне, етегінен басына дейін ауысып, қоныс аударып отырады. Шөптесін өсімдіктермен, ағаш өркенімен қоректенеді, су ішіп, қар жалап, шөлін қандырады. Организмінде минералды заттар жетіспесе, тұзды топырақ пен ащы сорды жалайды. Қазан – қарашада күйекке түседі, 6 ай буаз болып, сәуір – маусымда жалқы, кейде егіз лақ табады. Жаңа туған лақтарының салмағы 2,5 – 3 кг болады. 10 күннен кейін төлдері көк шөптің басын шалса, 1,5 айда ересектерімен бірге жайыла бастайды. Табиғатта таутекелер 13 – 14 жылдай тіршілік етеді. Таутекелердің негізгі жауы – барыс, сілеусін, қасқыр. Таутекелерді еті, терісі үшін аулайды, мүйізінен әсемдік бұйымдар жасайды.[2]
Дереккөздер
өңдеу
- ↑ Reading, R. & Shank, C. (2008). Capra sibirica. In: IUCN 2008. IUCN Red List of Threatened Species. Downloaded on 5 сәуір 2009. Database entry includes a brief justification of why this species is of least concern.
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
