Тринидад және Тобаго

	Тринидад және Тобаго Республикасы; ағылш. Republic of Trinidad and Tobago
Байрақ	Елтаңба
	Ұран: «Together we aspire, together we achieve»; «Бірге біз ұмтыламыз, бірге біз жеңеміз»
	Әнұран: «Forged From The Love of Liberty»
Тарихы
Тәуелсіздік күні	31 тамыз 1962 жыл (Ұлыбританиядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілі	ағылшын тілі
Елорда	Порт-оф-Спейн
Ірі қалалары	Чагуанас; Сан-Фернандо; Сан-Хуан; Порт-оф-Спейн
Үкімет түрі	Парламенттік республика
Президенті; Премьер-министрі	Кристин Кангалу; Кит Роули
Географиясы
Жер аумағы; • Барлығы	Әлем бойынша 165-ші орын; 5 131 км²
Жұрты; • Сарап (2018); • Санақ (2011); • Тығыздығы	; 1 359 193 адам (151-ші); 1 328 019 адам; 264 адам/км² (54-ші)
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ); • Қорытынды (2019) ; • Жан басына шаққанда	; 45,149 млрд. $; 32,684 $
ЖІӨ (номинал); • Қорытынды (2019); • Жан басына шаққанда	; 22,438 млрд. $; 16,243 $
АДИ (2017)	▲ 0,784 (жоғары) (69-шы)
Валютасы	Тринидад және Тобаго доллары
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі	.tt
ISO коды	TT
ХОК коды	TTO
Телефон коды	+1-868
Уақыт белдеулері	−4

Координаттар: 10°36′00″ с. е. 61°09′00″ б. б. / 10.60000° с. е. 61.15000° б. б. ^(G) ^(O) ^(Я)

Тринидад және Тобаго (ағылш. Trinidad and Tobago, [ˈtrɪnɪdæd ən təˈbeɪɡoʊ] ^тыңдау), ресми атауы Тринидад және Тобаго Республикасы (ағылш. Republic of Trinidad and Tobago) – Вест-Индиядағы, Оңтүстік Америка жағалауларындағы Тринидад, Тобаго және бірнеше ұсақ аралдарда орналасқан мемлекет.

Аумағы 5128 км², халқы 1,3 млн. (2003), оның 95%-ы Тринидад аралында тұрады.

Халқының құрылымы өңдеу

Халқының басым бөлігін үнді-пәкстандықтар мен тринидадтық креолдар (негрлер мен мулаттар 60%, үндістер 37%) құрайды, қытайлар мен еуропалықтар (2%) да тұрады. Дінге сенушілердің көпшілігін католиктер (34%), протестанттар (28%) құрайды, индуизм (25%) мен ислам дінін (6%) ұстанатындар да бар.

Мемлекет жайлы өңдеу

Мемлекеттік тілі – ағылшын тілі, басқа тілдерден хинди, испан, француз тілдері қолданылады. Әкімшілік-аумақтық жағынан 8 графтық пен 3 миниципалитетке бөлінеді. Астанасы – Порт-оф-Спейн қаласы (54 мың). Мемлекет басшысы – президент, үкімет басшысы – премьер-министр. Жоғарғы заң шығарушы органы – қос палаталы (Сенат пен өкілдер палатасы) парламент. Ұлттық мейрамы – Тәуелсіздік күні – 31 тамыз (1962). Ақша бірлігі – Тринидад және Тобаго доллары. БҰҰ (1962) мен Америка мемлекеттері ұйымының мүшесі.

Табиғаты өңдеу

Тринидад аралының көпшілік бөлігін ойпатты, шығысын батпақтанған жазық алып жатыр. Солтүстігінде Венесуэланың Жағалық Кордильерасының ең биік жері 940 м-ге (Арипо тауы) жететін таулы қырат орналасқан. Оңтүстік жағалауында батпақты жанартаулар бар. Тобаго аралындағы ең биік жер 579 м-ге тең, Оңтүстік-батысында ойыстық әктас үстірті жатыр. Мұнайдың, табиғи газдың кен орындары бар.

Климаты өңдеу

Климаты – субэкваторлық, ыстық және ылғалды. Орташа айлық температура 25 – 27°С. Жылдық жауын-шашын мөлшері 1200 – 3800 мм-ге тең. Мәңгі жасыл, сирек ормандар ел аумағының жартысына жуығын алып жатыр.

Тарихы өңдеу

Тринидад пен Тобаго аралдарын ежелгі заманнан аравака және кариб үндістері мекендеген. Аралдарды еуропалықтардан алғаш 1498 жылы Х.Колумб ашты. Колумб аралды Троица мейрамы күні ашқандықтан “Тринидад” деп атады (тринидад – “троица” сөзінің испандық аталуы). Тобаго атауы жергілікті үндістердің “тобаго” (кейіннен басқа тілдерге “табак” – “темекі” деген атпен енді) сөзінен шыққан. 16 ғасырда испандықтар аралдарды өз отарларына айналдырды. 1797 жылы Тринидадты Ұлыбритания басып алып, 1802 жылы оған ресми түрде өз иелігін орнатты. 1814 жылы Тобаго да Ұлыбританияның иелігіне өтті. 1899 жылы Тобаго ккімшілік жағынан Тринидадқа қосылды. 1962 жылы ынтымақтастық шеңберінде тәуелсіздікке ие болды.

Экономикасы өңдеу

Экономикасының негізі мұнай өндіру мен мұнай өңдеу өнеркәсібі және шетелдік туристерге қызмет көрсету болып табылады. Ұлттық табыстың жан басына шаққандағы жылдық мөлшері 3840 АҚШ долларына тең (2003). Мұнай өндіру мен оны қайта өңдеудің 3/4 бөлігіне жуығын АҚШ компаниялары бақылайды. Табиғи газ бен табиғи асфальт (Пич-Лейк көлі), гипс өндіріледі.

Өнеркәсібі өңдеу

Мұнай өңдеу (отандық мұнаймен бірге негізінен Венесуэла, Сауд Арабиясынан әкелінген мұнайды өңдеу), химиялық және мұнай-химия өнеркәсіптері жақсы дамыған. Азот тыңайтқыштарын шығару, электртехникалық (негізінен тұрмыстық электр аспаптарын құрастыру), тамақ (қант, ром, сыра, темекі), жеңіл (тігін, аяқ киім), цемент, баспахана өнеркәсібі кәсіпорындары, кеме мен автомобиль жасау (құрастыру) жақсы дамыған. Ауыл шаруашылығында ірі жер иелену үстемдік етті. Негізгі экспорттық дақыл – қант құрағы (жылына 1,4 млн. т жиналады). Сондай-ақ кокос пальмалары, жемістер (апельсин, грейпфрут, банан, ананас), көкөніс, какао, кофе, темекі, күріш өсіріледі. Мал шаруашылығы (шошқа, ешкі) дамыған, жылына 10 млн. тоннадан астам балық ауланады, бағалы тропиктік ағаш дайындалады. Темір жолы жоқ, автомобиль жолдары жақсы дамыған. Негізгі теңіз порттары: Пуент-а-Пьер, Брайтон, Пойнт-Фортин, Порт-оф-Спейн. Экспортының негізін мұнай мен мұнай өнімдері, газ, табиғи асфальт, қант, ром, азот тыңайтқыштары, цитрустық жемістер құрайды. Сырттан машиналар мен құрал-жабдықтар, өнеркәсіп, азық-түлік, электрондық тауарлар әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері: АҚШ, Венесуэла, Ямайка, Ұлыбритания, Германия.^[4]

Дереккөздер өңдеу

↑ (CSO), Central Statistical Office Home.
↑ ^a ^b Report for Selected Countries and Subjects.
↑ 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2017). Тексерілді, 15 қыркүйек 2018.
↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том

Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз.
Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет.

[1] (CSO), Central Statistical Office Home.

[imf.org-2] Report for Selected Countries and Subjects.

[HDI-3] 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2017). Тексерілді, 15 қыркүйек 2018.

[4] «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том

[1]

[2]

[3]

[4]