Тұқы балық биттері

Тұқы балық биттері немесе тұқыжегіштер (лат. Branchiura) – шаян тәрізділер. Балықтардың терісі мен желбезегінде тоғышарлық тіршілік етеді. 60 түрі бар. Тоғышарлық өміріне сәйкес мұрттары мен мұртшалары қармақшаларға, төменгі жақтары, қан соратын тұмсыққа, жоғарғы жақтары, екі жақсы жетілген сорғышқа айналған. Сорылған қан ішектің тұйық бөліктерінде жиналады.

Тұқыжегіш
Ғылыми топтастырылуы
Домен	Эукариоттар
Патшалық	Жануарлар
Тип	Буынаяқтылар
Кіші тип	Шаянтәрізділер
Класс	Максиллоподалар
Кіші класс	Тұқы балық биттері
Халықаралық ғылыми атауы
Branchiura Yamaguti, 1963
Отрядтар
Arguloida † Cyclida Chonopeltis Dipteropeltis Dolops
Уикитүрлердегі жіктелуі [{{fullurl:commons:{{{Commons}}}|uselang=kk}} Ортаққордан сурет іздеу] ITIS   89403 NCBI   6838 EOL   2630830

Биологиялық сипаттамасы

Оның дене тұрқы 3-8 мм, пішіні жалпақ, сорғыштарымен балықтың терісіне жабысып, қанын сорады. Бір балықтың қанын сорып тойған соң, оны тастап, екінші балыққа жабысады. Тұқыжегіштердің 60 түрі белгілі. Олар көбіне тұщы сулар мен теңіз суларында тіршілік етеді. Тұқыжегіш шаяндардың денесі алдыңғы және артқы бөлімнен тұрады. Алдыңғы ( баскөкірегі) бөлімін тұтанша қалқанша қаптап тұрады, басындағы бір жұп күрделі көздерінің арасында 3 жай көздері бар. Бас көкірегінде 4 бунақтың әрқайсысында бір жұптан аяқтар орналасқан. Ұшы екіге тармақталған аяқтары жүзу қызметін атқарады, құрсағы өте қысқа. 2 жұп қысқа мұртшалары болады. Қанға әбден тойған тұқыжегіш 3 аптаға дейін қоректенбейді. Жүрегі болмайды, қан дене қуысындағы ішіктері мен құрсақ бөлімінің бұлшық еттерінің жиырылуынан қозғалады. Тұқыжегіш паразиттер балықтан басқа тритондарға, бақаның дернәсілдеріне де зиян келтіреді. Аналығы шөпке, тасқа жабыстырып 20-дан 250-ге дейін жұмыртқа салады. 3-5 апта өткен соң ұзын мұртшалы жас шаяндар дамиды. Олар мұртшаларының көмегімен жүзеді де, алдыңғы мұртшаларымен балықтың желбезегіне жабысады. 8 күнде 2 рет түлеген соң артқы мұртшалары қысқарып, жүзу аяқтары дамиды. Үшінші рет түлегенде сорғыштары пайда болады. Әрбір 3-4 күнде түлеп, бесінші рет түлегеннен соң ересек шаянға айналады.