Уәлиханов ауданы
Уәлиханов ауданы — Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстiк-шығысында орналасқан әкімшілік бөлініс. Аудан 1928 жылы Қызылту ауданы болып құрылған. Аумағы 12,88 мың шаршы км. Орталығы – Кішкенекөл ауылы, облыс орталығы Петропавл қаласымен арасы – 340 км.
| Қазақстан ауданы | |
| Уәлиханов ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
11 |
| Ауыл саны |
27 |
| Әкімі |
Мұрат Абдулов |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Кішкенекөл ауылы, Уәлиханов көшесі, №85 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
53°38′ с. е. 72°20′ ш. б. / 53.633° с. е. 72.333° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 53°38′ с. е. 72°20′ ш. б. / 53.633° с. е. 72.333° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1928 жыл |
| Жер аумағы |
12876,6 км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
13 170[1] адам (2023) |
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (89,83%) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Телефон коды |
+7 71542 |
| Автомобиль коды |
15 |
|
| |
Географиялық орны, жер бедері өңдеу
Аудан солтүстiгi мен солтүстiк-шығысында Ресей Федерациясының Омбы облысымен, шығысында Павлодар облысының Ертіс, Ақтоғай, оңтүстiгiнде Ақмола облысының Біржан сал, Ерейментау аудандарымен, батысында облыстың Ақжар ауданымен шектесiп, орманды дала зонасында орналасқан. Аумағының топырағының бедерi негiзiнен әдеттегi оңтүстiктiң қара топырағы болып келедi. Өсетін өсімдіктері боз, бетеге, жусан, сұлыбас, қамыс және т.б., кейде қайың мен көктерек тоғайлары мен бұталар кездеседі. Аудан бойымен Сілеті, Талдыбай, Қыздың қарасуы, Семізбай және т.б. өзендер ағып өтеді. Сілетітеңіз, Теке, Кішкенекөл, Саржан, Қоңдыбай атаулы ірі көлдер бар. Теке көлінің су айнасының ауданы 260 км², минералдардың үлкен қоры болып табылады, күкіртті сутекті тұнбаларға бай. Теке көліне Ақсай және Талдысай өзендері құяды.
Халқы өңдеу
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[3] | 1999 | 2009[4] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 21777 | ▲29616 | ▲40929 | ▼28418 | ▲29791 | ▼25920 | ▼17991 | ▼15858 |
Тұрғындары 16 293 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (89,95%), орыстар (5,54%), украиндар (1,45%), татарлар (1,13%), немістер (0,95%), беларустар (0,34%), басқа ұлт өкілдері (0,66%).
Әкімшілік бөлінісі өңдеу
27 елді мекен 11 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2009) |
|---|---|---|---|
| Ақбұлақ ауылдық округі | Ақбұлақ ауылы | 3 | 1307 |
| Ақтүйесай ауылдық округі | Ақтүйесай ауылы | 3 | 1631 |
| Амангелді ауылдық округі | Амангелді ауылы | 2 | 1062 |
| Бидайық ауылдық округі | Бидайық ауылы | 4 | 2079 |
| Көктерек ауылдық округі | Мортық ауылы | 3 | 1001 |
| Кішкенекөл ауылдық округі | Кішкенекөл ауылы | 1 | 6814 |
| Қайрат ауылдық округі | Қайрат ауылы | 2 | 617 |
| Қарасу ауылдық округі | Аққұдық ауылы | 2 | 537 |
| Қаратерек ауылдық округі | Қаратерек ауылы | 2 | 624 |
| Қулыкөл ауылдық округі | Қулыкөл ауылы | 3 | 1545 |
| Телжан ауылдық округі | Телжан ауылы | 2 | 1093 |
Ірі елді мекендері өңдеу
| Атауы | Халқы (2009) |
|---|---|
| Кішкенекөл | ▼ 3754 |
| Бидайық | ▼ 1216 |
| Қулыкөл | ▼ 947 |
| Ақтүйесай | ▼ 885 |
| Ақбұлақ | ▼ 639 |
| Мортық | ▼ 595 |
| Қондыбай | ▼ 579 |
| Телжан | ▼ 572 |
| Көбенсай | ▼ 521 |
Аудан экономикасы (2009 жылдың қорытындылары) өңдеу
Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 192 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 2 - iрi, 12 - орта, 178 - шағын кәсiпорындар. Олардан 89 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 103 - жеке меншiк нысанына жатады. Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 5,3%-ы өндiрiлген (12 612,2 млн.теңге). Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 139,7 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 0,2%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 135,3% құрайды. Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 151,3 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 75,1% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 8 163,7 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 29,9% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 910,1 млн.теңге құрады. Пайдалануға 4,6 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 11,9 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 21,5% өсiп, 40 123 теңгенi құрады. Нақты жалақы 13,6% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 21 995 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 272 теңге құрады.