Франция аймақтары
Регион, аймақ (фр. région) — Франциядағы жоғарғы деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірлік . Аймақ дегеніміз - өзінің мәдени немесе әлеуметтік ерекшелігі бар белгілі бір аумақ. 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап, аумақтық реформа күшіне енген сәттен бастап, республика 18 аймаққа бөлінді, олардың 13-і метрополияда, 5-і - теңіздің арғы жағында. Реформаға дейін Францияда 27 аймақ болған (22 метрополияда және 5 теңіздің арғы жағында). Өз кезегінде өңірлер департаменттерге бөлінді.
Рөл өңдеу
Франция - унитарлы мемлекет; аймақтар өздерінің заңнамалық және реттеуші стандарттарын бекіте алмайды. Аймақтар үкіметтен ұлттық салықтардың бір бөлігін алады және әртүрлі қажеттіліктерге жұмсайтын айтарлықтай бюджетке ие.
Кейде аймақтарға заңнамалық дербестік беру туралы мәселе көтеріліп келеді, бірақ бұл ұсыныстар әрқашан қатал сынға ұшырайды. Сонымен қатар департаменттердің кеңестерін (Бас кеңестер) таратып, олардың функцияларын аймақтық кеңестерге беру, департаменттерді төменгі деңгейдегі әкімшілік бірлік ретінде сақтау ұсынылды, бірақ нақты қадамдар қабылданбады.
Тарихы өңдеу
Бұрынғы патшалық провинциялары өңдеу
1789 жылғы Француз революциясына дейін Франция патшалығы провинцияларға бөлінді - феодалдық тарих мұрасы. Кейбір провинциялардың мөлшері қазіргі аймақтарға сәйкес келеді. 1789 жылы провинциялар жойылып, француз аумағы 83 департаментке бөлінді[1]. XIX ғасырдың басынан бастап Францияда үлкен әкімшілік-аумақтық бірліктер құруды талап ететін және биліктің орталықсыздандырылуын және аймақтық сәйкестікті тануды талап ететін қозғалыс болды.
Шын мәнінде, француз революциясынан кейін, адам ғана билік көзі ретінде патшаны ауыстырды, сондай-ақ француздық мемлекеттік, орталықтандырылған құрылымын сақтап қалғанын Алексис Токвиль оның атақты 1851 жылғы «Ескі тәртіп және революция» атты еңбегінде (фр. L'Ancien Régime et la Révolution) деп жазды.
Департамент институтының құрылуы өңдеу
Дәл осы департамент, аймақ емес, қоғамдық саясатты жүзеге асыратын басқарма деңгей болды. Кафедра институты 1790 жылғы 15 қаңтарда және 16 ақпанда заңдармен құрылды және департаменттер арасындағы шекаралар Онор Габриэль Ричетти де Мирабо ықпалымен анықталды. Жергілікті ерекшеліктер, бірақ бұл аймақтық ерекшеліктер емес, провинцияларды бұрынғы режимге қайтарудан қорқу ескерілді.
Өңірлік талаптар 19 ғасырдың аяғында Фредерик Мистралдың және фелибр қозғалысының басқа өкілдерінің провинциал әдебиетінің тілдік және мәдени ерекшелігін дәріптейтін шығармаларында қайта жанданды. Бұл бағытқа түрлі революцияға қарсы қозғалыстар қосылды, олар биліктің Парламентке, тіпті халыққа берілуіне наразы болды. Бұл қатынастар Чарльз Моррдың (фр. Charles Maurras) «Француздық іс» (фр. Action française) роялистік қозғалысы аясында аймақтық бірегейлікті қорғауға қолайлы жағдай жасады.
Қазіргі аймақтардың пайда болуы өңдеу
Сауда Министрлігінің 1917 жылғы 25 тамыздағы аймақтық аймақтық сарынында жазылған шеңберінен кейін, 1919 жылы 5 сәуірде, сауда министрі Этьен Клементельдің атымен «Клементель аймақтары» (фр. Étienne Clémentel) деп те аталатын аймақтық экономикалық бірлестіктерді құру туралы министрлік қаулысы шықты. Біріншісі шығыс аймағы болды, оның орталығы Нансиде болды, өзіне Лотарингия мен Шампан-Арденнді қосты, өйткені Эльзасты Германия сол кезде аннексиялаған болатын. Бұл экономикалық аймақтарды белгілі бір аймақты еркін таңдау мүмкіндігі бар метрополияның сауда палаталарын біріктірді. Алдымен 17 аймақ құру керек еді, бірақ содан кейін олардың саны 21-ге жетті. Аймақтарды аймақтық комитеттер басқарды, олардың құрамына сауда палаталарының екі өкілі, сондай-ақ алдын-ала дауыс беру арқылы префекттер мен субпрефекттер кірді.
Сол модельге сәйкес, 1919 жылдың қыркүйегінде бастамашылық қауымдастықтар федерациясы (фр. Syndicat d'initiative) 19 туристік аймақ құрылды, олардың шекаралары географиялық, этнографиялық, тарихи және туристік логика негізінде анықталды және әрдайым бөлімдердің шекараларымен сәйкес келе бермейді.
1915 жылы аймақтық қозғалыс көптеген заң жобалары арқылы қолдау тапты. 1920 жылдардың басында аймақтарды құрумен және аймақтық парламенттерге сайлау өткізумен әкімшілік орталықсыздандыру ұсынылды, бірақ бұл жоба сәтсіз болды. Бірінші дүниежүзілік соғыстың басталуынан бастап көліктің дамуы, қалалық елді мекендер желісінің өзгеруі және аймақтық идеялардың күшеюі департаменттерге қарағанда үлкен әкімшілік бөлімдерді құру мүмкіндіктерін талқылауға әкелді.
Вичи жүйесіндегі аймақтары өңдеу
Жағдай тек Вичи режимінде ғана дамыды. 1941 ж. 30 маусымда Маршал Петайн аймақтық билік құрылымын құру туралы жарлыққа қол қойды, бұрынғы аймақтық негізінде 1941 жылғы 19 сәуірдегі заңмен құрылған аймақтарды басқару үшін белгілі бір аймақтарға өкілеттіктер берді. Бұл жаңа ұйым режимнің құлауынан аман қалмады және 1945 жылы жойылды.
Генерал де Голль 1944 жылы 10 қаңтарда жарлық шығарды, онда ол республиканың комиссарлары басқаратын әкімшілік аудандарды құрды (фр. commissaire de la République). Алайда бұл аймақтар 1946 жылы де Голль отставкаға кеткеннен кейін таратылды.
Төртінші Республика өңдеу
Төртінші республиканың территориясының орналасуы аймақтарды қайта қарастыруға әкелді. 1955 жылғы 30 маусымдағы жарлықта «аймақтық шаралар бағдарламасы» деп аталады (фр. programmes d'action régionale) аймақтардың экономикалық және әлеуметтік дамуына жәрдемдесті. Министрдің 1956 жылғы 28 қарашадағы қаулысы «аймақтық оқиғалардың ауданы» деп аталады (фр. circonscriptions d'action régionale) алдымен, өйткені метрополияда 22 болған барлығы 24, оның Корсика Прованс және Корсика аймағына енді, және Альпі және Рон аймақтары бөлінді. Аймақтар техникалық себептермен құрылғанына қарамастан, олар негізінен бұрынғы патша провинцияларымен сәйкес келді.
1960 жылғы 2 маусымдағы жарлық аймақтардың шекараларына біршама өзгертулер енгізді: Альпі және Рон облыстары біріктірілді, Төменгі Пиренейлер Аквитейнге, Шығыс Пиреней - Лангедок аймағына кетті. Осы кезден бастап бұл аумақтар экономикалық бағдарламалардың әрекет ету орны ғана емес, сонымен қатар аймақтар арасындағы шекараларды ескеретін мемлекеттік институттардың географиялық құрылымына әсер етеді. 1964 жылғы 14 наурыздағы жарлықта әр аймақ үшін префекттің лауазымы белгіленген.
1969 жылғы референдум өңдеу
1969 жылы француздар референдумға қарсылық білдірді, бұл әсіресе өңірлердің рөлін кеңейтуді ұсынды. Нәтижесінде Шарль де Голль президент қызметінен кетті. Мүмкін сондықтан да болар 1972 жылдың 5 шілдесіндегі заңмен құрылған аймақтық кеңестер аз күшке ие болады. Алайда, аймақтық іс-шаралардың аудандары толыққанды мемлекеттік құрылымдарға айналады және 1982 жылғы орталықсыздандыру туралы заң қабылданғаннан кейін ресми түрде облыстар деп аталады.
1982 жылғы 2 наурыздағы заңда аймақтық кеңесшілерді сайлау 6 жыл мерзімге бірнеше рет сайлау мүмкіндігімен тікелей жалпыға бірдей сайлау құқығымен жүзеге асырылады деп белгіленген. Алғашқы сайлау 1986 жылы 16 наурызда өтті. Аймақтар департаменттермен және коммуналармен бірге толыққанды әкімшілік-аумақтық бірліктерге айналды.
2014 аумақтық реформасы өңдеу
2004 ж. наурызда Франция үкіметі аймақтардың қызметкерлеріне басқаруды, білім беру мекемелерімен байланысты емес жекелеген санаттарына берілуі жайында даулы жоспарын ұсынды. Осы жоспардың сыншылары өңірлерде бұл үшін жеткілікті қаржы ресурстары жоқ екенін және мұндай шаралар аймақтық теңсіздікті күшейтетінін көрсетеді.
1950 жж. және одан бұрынғы жобаларда аумақтың әкімшілік орналасуы нәтижесінде пайда болған аймақтық бөлініс дау тудырды. Мәселен, Луара бөлімінде, Атлантикалық қоғамдық пікір Бретань аймағына көшу идеясын әлі де қолдайды. Нормандияның Жоғарғы және Төменгі бөліктерге бөлінуі көбінесе дау тудырды. Өңірлік шекараны анықтауда пайда болған этнографиялық және мәдени дәлсіздіктер де болды және әлі бар.
2014 жылғы 2 маусымда Франция президенті Франсуа Олланд Францияның аймақтық бөлінісін реформалау жөніндегі жобаны ұсынды, оған кейбір аймақтардың бірігуі және олардың жалпы санын 22-ден 14-ке дейін қысқарту кіреді (теңіздік иеліктерді қоспағанда). Реформаның мақсаты - шығындарды азайту және 5-10 жыл ішінде 10 млрд еуро үнемдеу.
2014 жылы Франция парламенті (Франция ұлттық жиналысы мен Сенат) Францияның аймақтарының санын 22-ден 13-ке дейін қысқартатын заңға қол қойды (2015 ж. 16 қаңтарда жарияланған)[2][3], жаңа аумақтық бөлініс 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді[4] .
Келесі аймақтар қосылған:
Өзгермеген аймақтар:
| Бретань | |
| Орталық — Луара алқабы | |
| Корсика | |
| Иль-де-Франс | |
| Пеи-де-ла-Луар | |
| Прованс — Альпі — Лазур жағалауы |
Аймақтар тізімі өңдеу
| № | Аты | INSEE[5] коды | ISO 3166-2 коды | Астана | Халқы,[6] (2013 адам.) |
Ауданы, км² |
Тығыздығы, адам./км² |
Картасы |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Жаңа Аквитания | 75 | FR-NAQ | Бордо | 5 844 177 | 84 061 | 69,52 | 
|
| 2 | Бретань | 53 | FR-BRE | Ренн | 3 258 707 | 27 208 | 118,27 | 
|
| 3 | Бургундия — Франш-Конте | 27 | FR-BFC | Дижон | 2 819 783 | 47 784 | 59,01 | 
|
| 4 | Нормандия | 28 | FR-NOR | Руан | 3 328 364 | 29 906 | 111,29 | 
|
| 5 | Иль-де-Франс | 11 | FR-IDF | Париж | 11 959 807 | 12 011 | 995,73 | 
|
| 6 | Корсика | 94 | FR-COR | Аяччо | 320 208 | 8680 | 36,89 | 
|
| 7 | Окситания | 76 | FR-OCC | Тулуза | 5 683 878 | 72 724 | 76,64 | 
|
| 8 | Гранд-Эст | 44 | FR-GES | Страсбург | 5 552 388 | 57 433 | 96,67 | 
|
| 9 | О-де-Франс | 32 | FR-HDF | Лилль | 5 987 883 | 31 813 | 188,22 | 
|
| 10 | Овернь — Рона — Альпі | 84 | FR-ARA | Лион | 7 757 595 | 69 711 | 111,28 | 
|
| 11 | Пеи-де-ла-Луар | 52 | FR-PDL | Нант | 3 660 852 | 32 082 | 114,11 | 
|
| 12 | Прованс — Альпі — Лазур жағалауы | 93 | FR-PAC | Марсель | 4 953 675 | 31 400 | 157,76 | 
|
| 13 | Орталық — Луара алқабы | 24 | FR-CVL | Орлеан | 2 570 548 | 39 151 | 65,66 | 
|
| Барлығы (Франция метрополиясы) | 63 697 865 | 543 964 | 115,95 | |||||
| 14 | Гваделупа Теңіздің арғы жағындағы регион |
01 | FR-GP | Бас-Тер | 402 119 | 1628 | 247,00 | 
|
| 15 | Гвиана Теңіздің арғы жағындағы регион |
03 | FR-GF | Кайенна | 244 118 | 86 504 | 2,82 | 
|
| 16 | Мартиника Теңіздің арғы жағындағы регион |
02 | FR-MQ | Фор-де-Франс | 385 551 | 1128 | 341,80 | 
|
| 17 | Реюньон Теңіздің арғы жағындағы регион |
04 | FR-RE | Сен-Дени | 835 103 | 2512 | 332,45 | 
|
| 18 | Майотта Теңіздің арғы жағындағы регион |
06 | FR-YT | Мамудзу | 212 645[7] | 376 | 565,55 | 
|
| Барлығы (Теңіздің арғы жағындағы региондар) | 2 079 536 | 92 148 | 22,57 | |||||
| Барлығы | 65 777 401 | 636 112 | 103,41 |
Сондай-ақ қараңыз өңдеу
Дереккөздер өңдеу
- ↑ В 1810 г. в результате расширения территории Французской империи число департаментов было увеличено с 83 до 130, но после поражения Наполеона в 1815 г. составило 86. Сегодня Франция насчитывает 101 департамент, 5 из них заморские.
- ↑ Выписка из протокола Совета министров 18.06.2014 Национального собрания Франции (фран.)
- ↑ Закон 2015-29 от 16 января 2015 о сокращении регионов, региональных и ведомственных выборах и о внесении изменений в избирательный календарь (фран.)
- ↑ Карта окончательно принятых 13 регионов. (фран.). Le Monde. Франс-Пресс. 17 декабря 2014.
- ↑ La nouvelle nomenclature des codes régions (фран.). Institut national de la statistique et des études économiques (13 қазан 2015). Тексерілді, 1 қаңтар 2016.
- ↑ Populations légales 2013 des régions 2016 (фран.). Institut national de la statistique et des études économiques. Тексерілді, 1 қаңтар 2016.
- ↑ Population des communes de Mayotte 2012 (фран.). Institut national de la statistique et des études économiques. Тексерілді, 1 қаңтар 2016.
Сілтемелер өңдеу
- Эммануэль Ле Руа Ладюри. История регионов Франции. — М.: РОССПЭН, 2005. — С. 432. — ISBN 5-8243-0592-7.