| Хангелді Сырымбетұлы |
|---|
| Дүниеге келгені: |
1688 ж. |
|---|
| Қайтыс болғаны: |
1763 ж. |
|---|
| Ұлты: |
қазақ |
|---|
| Мансабы: |
Қазақ батыры |
|---|
Хангелді Сырымбетұлы
өңдеу
Хангелді Сырымбетұлы (1688-1763) — жоңғар басқыншылығына қарсы күрескен атақты батырлардың бірі. Шыққан тегі — Ұлы жүздің Албан тайпасының алжан руынан. Көнекөз кәриялардың, батырдың қазіргі ұрпақтарының айтуына қарағанда, оның аты Хангелді емес, Қангелді көрінеді. Бала анадан шыр етіп жерге түскенде, қан шеңгелдеп туғандықтан, оған халық дәстүрі бойынша "Қанкелді" деп ат қойыпты.
Хангелді заманында айтулы батыр болған. Ұлы жүздің ақылман білікті адамдарымен аралас-құралас жүріп, ел басқарысқан, жау жүрек батырларымен үзеңгілес жүріп, қол бастаған. Аягөз, Тесіктас жерінде жоңғарлармен болған шайқастарда ерлігімен ерекше көзге түскен, атақты Аңырақай шайқасына қатысқан.
Жоңғар басқыншылығына қарсы күресте әкесімен тізе қосып, үлкен ұлы Тілеуке мен немересі Райымбек те жауға шапқан. Екеуі де есімін ел таныған батыр болған. Райымбек батырдың аты бүкіл албанға ұран болған.
Хангелді батыр сол кездің жағдайына орай Ұлы жүз қазақтарының Ресейге қосылуына ел ағаларымен бірге елеулі үлес қосады. 1733 жылы Төле би, Сатай және Бөлек батырлармен бірге орыс мемлекетінің қол астына қарауға тілек білдіріп, орыстың патша әйелі Анна Ивановнаның атына хат жазады. Бұл алғашқы хатты Аралбай батыр мен Оразгелді батыр жеткізсе, бір жылдан кейін, яғни 1734 жылы тағы да патша атына жазылған екінші хатты Петерборға тікелей Хангелді мен Төле бидің немере інісі Айтбай екеуі апарады.
Ел аузында Абылай сұлтан жоңгарлар қолында тұтқын болғанда, оны босатуга Төле би бастап барған тоқсан адамның ішінде Хангелді де болған көрінеді. Ол қолбасшылығымен аты танылған кезде ел аралық бітімгерлік жұмыстарға да барып, өзінің білікті мәмілегерлігімен де көзге түседі. Қытай деректерінде оның Жаугаш батырмен бірге қытайдың шекара әкімшілігіне барғаны айтылады.[1]
Дереккөздер
өңдеу
- ↑ Тарихи тұлғалар. Танымдық - көпшілік басылым. Мектеп жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – Алматы. “Алматыкітап баспасы”, 2009 ISBN 978-601-01-0268-2
Тағы қараңыз
өңдеу
