Қарағанды облысының экономикасы

Қарағанды облысы еліміздің ең бір ірі және маңызды өңірлерінің бірі. Тек нарықтық экономика жағдайында ғана оның өндірістік қуатын және табиғи байлықтарын толығымен колдану, мамандандыру және кешендік тәсілдеме негізінде экономикалық байланыстарды оңтайлы дамыту мүмкіндігі туды.

Өнеркәсіп. Орталық Қазақстанның аумағында Қазақстан Республикасының мемлекеттік реформасын жүргізу барысында Қарағанды облысының экономикалык және әлеуметтік құрылымы және шаруашылық субъектілерінің сипаты түбірімен өзгерді. Қарағанды облысы республиканың минералды-шикізат кешенінде маңызды орын алады және Қазақстанның темір-марганец, барит-полиметалл, мыс кені, сирек металдар және көмір қорыбай бірден-бір алқабы болып табылады.

Облыс аумағында республиканың марганец рудасының 100%, бариттің — 70%, вольфрамның—85%, молибденнің — 65%, қорғасынның — 54%, мырыштың — 38%, мыстың—36%, көмір қорының — 32%, оның ішінде барлық 100% кокстелетін көмір, волластониттың—78%, алтын қорының 9%-ға жуығы шоғырланған. Марганец қоры бойынша Қарағанды облысы әлемде 3-ші орынды, ал ТМД еддері бойынша 2-ші орынды алады (Украинадан кейін). Облыста марганец, темір-марганец және темір кенінің негізгі барлаушы және өңдеуші кәсіпорны «Жәйрем КБК» АК, «Казмарганец» РБ, «Казхром» АКТҮК, «Өркен» ЖШС, «Өркен-Атасу» ЖШС болып табылады. Қорғасын-мырыш кені бойынша өңдеуші және өндіруші кәсіпорыны — «NоvаЦинк» БК ЖШС болып табылады. Сонымен қатар қорғасын және мырышты «Қазақмыс қорпорациясы» ЖШС мыс кенінің кешенінен өндіреді. 2003 жылы «Қазақмыс корпорациясының» «Балқаштүстімет» ӨБ-де мырыш өндіру цехы салынды, ол 2004 жылдың сәуір айында тұңғыш өнімін берді. Мысты өңдеу бойынша негізгі тау-кен кәсіпорны «Қазақмыс корпорациясының» Жезқазған және Балқаш комбинаттары болып табылады.

Сирек металдардың негізгі қоры Ақадыр кен ауданында (Көктіңкел, Қайрақты, Қараоба, Солтүстік Қатпар және т.б.) шоғырланған. Көмірдің негізгі қоры Қарағанды көмір бассейнінде (72% жуық), бірегей кен орны Шұбаркөл және Бөрілі, Қушоқы, Самар, Завьяловск, Жалын, Сияқты кен орындарында шоғырланған. Республиканың барлық кокстелетін көмір қоры, Қазақстан металлургия өнеркәсібінің жалғыз кокс көзі Қарағанды көмір бассейнінде шоғырланған. Облыста негізгі көмір өндіруші кәсіпорындар «Митгал Стил Темиртау» АҚ КД, «Шұбаркөл көмір» АҚ «Молодежный» разрезі және «Қушоқы» разрезі, «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС-нің филиалы «Бөрілі» АҚ және т.б. болып табылады. 2003 ж. облыстың көмір өндіруші кәсіпорындары 26 мпн тоннаға жуық көмір өндірген.

Оңтүстік-Торғай аймағының шегінде көмірсутек шикізатын барлау мен өндіруді «Петро Қазақстан Құмкөл Ресорсез» АҚ және «Торғай Петролиум» АҚ жүргізеді, Жезқазған-Сарысу депрессиясы аймағы шегінде көмірсутек шикізатын барлаумен «Жезқазғанмұнай» АҚ айналысады. Алтын қоры жөнінен облыс республика бойынша 5-орында тұр. Пайдалы қазбалардың жаңа орындарын табуда облыстың геологиялық әлеуеті зор. Болжам бойынша мыс ресурсының қоры 30000 мың тоннаға бағаланады (Жезказған, Қарағанды және Қарқаралы кен аудандарында), алтын ресурсының болжамы 600-1000 тонна, қорғасын ресурсының болжамы 23000 мың тонна. Көмір-сутегі шикізаты кен орнын барлау — облыстың оңтүстік-батыс және солтүстік-батыс аймактарының келешегі. «Жәйрем КБК» АҚ- да Қазақстанда тұңғыш рет алғашқы (сульфидті) марганец кенін өңдеу жөніндегі тәжірибелік байыту фабрикасы іске косылды. «Novа-Цинк» ЖШС БК Ақжал кен орнында кенді алдын ала өңдеу үшін ауыр суспензиялар цехын салып, іске қосты.

Облыс өнеркәсібінің негізгі саласы Қара және түсті металлургия болып табылады, оның өкілдері «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС және «Миттал Стия Теміртау» АҚ компаниялары. Қарағанды металлургия комбинаты 1995 ж. 17 қарашасынан бастап «LNM group компаниясының» меншігіне өтіп, «Испат-Кармет» А АҚ құрылды (қазір «Миттал Стил Теміртау» АҚ. «Миттал Стил Теміртау »АҚ толық металлургиялық циклді кәсіпорын, оның құрамына мыналар кіреді: коксхимия өндірісі, жылдық қуаты — 2630 мың тонна, аглоөндіріс — 7000 мың тонна, 4 домна пеші, жаппы өндірістік қуаттылығы 4,5 млн тонна шойын; болат балқыту өндірісі — конвертер цехының өндірістік қуаты — 6 млн тонна болат, қысым цехы— 5400 мың тонна құйма, ыстық прокат цехы — 1,3 млн тонна, салқын прокат цехы — 1,3 млн тонна; ақ каңылтыр цехы — жалпы қуаты жылына 850 мың тонна, оның ішінде 300 мың тонна ақ каңылтыр, ыстықтай мырыштау және алюминді мырыштау цехы, қуаты — 828 мың тонна. Шикізат базалары «Соколов-Сарыбай ТКӨ» АҚ, «Лисаковск кен-байыту комбинаты» АҚ, «Өркен» ЖШС (Атасу, Кентөбе), Атансор кені, Қарағанды көмір бассейнінің шахталары. Өткен кезеңде комбинат өзінің екінші рет дүниеге келуін бастан кешті. Өндіріс келемін серпінді түрде өсірді. Комбинатта сұйық болатты шығару 1995 жылға қарағанда 2005 ж. екі есе өсті.

2005 ж. болатты үздіксіз құятын екі машина іске қосылды, мұның өзі автомобиль жасау, кеме жасау, тұрмыстық аспаптар шығару сияқты салаларға қажет өнімнің сапасын арттыруға он әсерін тигізді. Сапасы жақсарған металл өнімдері әлемдік рынокта бәсекеге қабілетті болуға мүмкіндік береді.