Қытай халық–азаттық армиясы (ҚХАА)

Қытай халық–азаттық армиясы (ҚХАА) – Қытай Халық Республикасының орталық және жергілікті соғыс органдарымен, соғыс- ғылыми және оқу орындарымен бірге жаяу әскерлердің және теңіз соғысы мен әуе соғысының қарулы күштері. Бұл армияның пайда болуы мен дамуы Ұлы Қазан социалистік революциясынан кейінгі қытай халқының көп жылғы революциясының негізі 1924-27 жылдарда, Қытайдағы революция өрлеу кезеңінде қаланды. 1927 жылы гоминьданның сатқын топтары контрреволюциясы төңкеріс жасағанда ҚКП көптеген қарулы көтерілістер (Наньчан көтерілісі, «күзгіегін» көтерілісі, Гуанчжоу көтерілісі, т.б.) ұйымдастырды. Көтеріліс барысында революция әскери отрядтар мен құрамалар құрылды. Бұлардың бір бөлігі алыстағы селолық жерлерге барып, шаруаларды аграрлық революция жасауға жұмылдырды, революция тірек базаларын құрды. Бұл халық әскерлері кейін Қытайдың Қызыл Армиясы деп аталды.

1927-28 жылы ұйымдасқан Қызыл армия отрядтары мен құрамалары Қытайда революциармия құрудың игі бастамасы болды. Бұған ҚКП тікеклей басшылық етті. 1927 жылы 1-ші тамызда – Наньчан көтерілісінің басталған күні. Бұл күн ҚХАА-ның туған күні деп атап өтіледі.ҚХАА әскерлері жапон басқыншыларына, сондай-ақ гоминьдан әскерлерінің шабылуына қарсы ерлікпен күресті. Олардың тұрпқты күшінің саны 1937 жылы 92 мыңнан 1945 жылы 1280 мыңға жетті. 1947 жылдан бастап ҚХАА барлық майданда гоминьдан армиясына қарсы стратегиялық шабуылға шықты. 1949 жылы 1-ші қазанда Қытай Халық Республикасы жарияланғннан кейін, ҚХАА гоминьдандықтардың сарқыншақтарын, контрреволюцияшыл бандыларды жою, АҚШ империалистерінің Қытай шекарасын бұзуға бағытталған әрекеттеріне тойтарыс беру жолында ерлікпен күресті. Совет Одағы ҚХР құрылғаннан кейін оның қорғаныс шебін нығайтуға, ҚХАА-н қажетті қару-жарақпен жабдықтауға үлкен көмек көрсетті. ҚХР конституциясы бойынша оның қарулы күштерін ҚХР-дің төрағасы басқарады. Қорғаныс және елдің қарулы күштері мәселелерімен шұғылданатын жоғары мемлекет орган – мемлекет қорғаныс комитеті. Оның мүшелері халық өкілдерінің Бүкіл Қытайлық жиналысында бекітіледі. Конституция бойынша мемлекет қорғаныс комитетінің председателі ҚХР председателі болады. Республиканың барлық жаяу әскерлеріне, әуе соғысы және соғыс-теңіз күштеріне ҚХР Қорғаныс министрлігі басшылық етеді. Оның құрамына ҚХАА-ның Бас штабы кіреді. Қарулы күштерге басшылықты жеңілдету мақсатымен ел бірнеше әскери округтарға бөлінген.

Дереккөздер өңдеу

Юрьев М.Ф., Китайская Красная Армия, М., 1958;
Краткая история коммунистической партии Китая, м., 1958.