Ауғанстан туы

Ауғанстан туын (пушт.: د افغانستان بيرغ‎ , парсы: پرچم افغانستان‎) Ауғанстан Ислам Әмірлігі 2021 жылдың 15 тамызда қабылдады.

Ауғанстан
Мемлекет	Ауғанстан
Қабылданған	15 тамыз 2021
Пропорция	2:3
Дизайны	Шахадасы бар ақ ту

Ауғанстанның туы – бір құдай Аллаға куәлік ететін ортасында шаһадасы бар ақ ту.

Ауғанстан 20 ғасырда мемлекеттік туына ең көп өзгерту еңгізген мемлекет болып табылады.Хотаки династиясы кезіннен яғни 1709 жылдан бастап Ауғанстан тарихында 20 әртүрлі ту болыпты.

Тарихи тулар

Қолданылған жылдар	Ту	Пропорция	Үкімет	Аңғартпа
1709–1738		2:3	Хотаки династиясы
1747–1842		2:3	Дуррани мемлекеті	Ахмад шаһ Дуррани басқарған уақыттағы және династиясының туы
1826–1880	Бұл кезеңде ресми ту болмады.		Ауғанстан әмірлігі	1880 жылға дейін Баракзай династиясың туы болған жоқ.
1880–1901		2:3	Ауғанстан әмірлігі	Абдуррахман хан басқарған уақыттағы ту.
1901–1919		3:5	Ауғанстан әмірлігі	Хабибулла хан басқарған уақыттағы ту.Хабибулла әкесінің туына қазіргі Ауғанстан елтаңбасының негізін қалаған белгіні қосты.
1919–1926/29		2:3	Ауғанстан әмірлігі	Аманулла хан басқарған уақыттағы ту. Әкесінің туына октаграмма бейнесіндегі сәулелерді қосып, тудың өлшемін ұлғайтты.Ауғанстан 1926 жылы патшалық болды.
1926–1928		2:3	Ауғанстан патшалығы	Аманулла хан басқарған уақыттағы екінші ту. Хан октаграмманы алқагүлмен алмастырып, Ауғанстан елтаңбасына аздаған өзгертулер еңгізді.
1928		3:5	Ауғанстан патшалығы	Аманулла хан басқарған уақыттағы үшінші ту. Қара, қызыл және жасыл түстерден құралған тудың қара түсі бұрынғы туларды, қызыл түсі Үшінші ағылшын-ауған соғысындағы қантөгісті, ал жасыл түсі болашаққа үміт артудың нышаны.
1928–1929		2:3	Ауғанстан патшалығы	Аманулла хан басқарған уақыттағы төртінші ту. Жаңа белгіде патшалықтың жаңа бастамасының нышаны екі қарлы таудың ортасында батып бара жатқан күн бейнеленген.
1929		2:3	Ауғанстан патшалығы	Хабибулла Калакани (Бұрын Бачай Сакао атымен танымал болған) басқарған уақыттағы ту. Қызыл, қара және ақ түстерден құралған ту XIII ғасырдағы Моңғолдардың қол астындағы қазіргі Ауғанстанның туымен бірдей болған.
1929–1930		2:3	Ауғанстан патшалығы	Надир шах Мұхаммед басқарған уақыттағы ту. Қара, қызыл және жасыл түстерден құралған ту қайтадан орнына келді. Тудағы екі қарлы таудың ортасында батып бара жатқан күннің белгісі Аманулла ханның туындағы октаграммамен ауыстырылды.
1930–1973		2:3	Ауғанстан патшалығы	Надир шах Мұхаммед басқарған уақыттағы екінші ту, бұл туды оның баласы Задмр шах Мұхаммед те қолданды. Тудың түстері өзгірген жоқ, алайда октаграмма алынып, белгі үлкейтілді. Белгімен мешіттің арасына Надир шах Мұхаммед династиясы бастау алатын ١٣٤٨ жыл (Ислам күнізбесі бойынша 1348 жыл, Григориан күнтізбесі бойынша 1929 жыл) салынған болатын.
1973–1974		2:3	Ауғанстан республикасы	Ауғанстан республикасындағы алғашқы ту. Бұрынғы туға өте ұқсас, айырмашылығы — ١٣٤٨ жыл жазуы алынды.
1974–1978		2:3	Ауғанстан республикасы	Ауғанстан республикасындағы екінші ту. Бұрынға тудағы түстер өзгермегенімен олардың мағыналары өзгерді: қара түс қиын-қыстау замандарды, қызыл түс тәуелсіздік үшін қантөгісті, ал жасыл түс ауыл шаруашылығының гүлденуін білдіреді. Тудың сол жақ жоғарында жаңа белгі - кеудесінде мінбар, айналасында бидай және күн сәулесі бейнеленген қанатын жайған бүркіт бейнеленген.
1978		2:3	Ауғанстан демократиялық республикасы	Мемлекеттік төңкеріс кезінде мемлекет басшысы өлтіріліп, Кеңес одағының көмегімен зайырлы социалистік мемлекет құрылды. Тудың дизайны өзгермегенімен бүркіт бейнесі алынып тасталынды.
1978–1980		1:2	Ауғанстан демократиялық республикасы	Бұл ту XX ғасырдағы социалистік мемлекеттердің туларының жалпы дизайны қызыл алаңнан және сол жақ жоғарында сары белгіден құралады. Алқагүл бейнесінің жоғарына жұлдыз (ұлттың бес этникалық тобын білдіреді) және ортасына арабтың өрме жазуымен жазылған Khalq (халық) жазуы қосылды. Бұл ту Нұр-Мұхаммед Тараки басқарған Ауғанстан халықтық-демократиялық партиясының Халық фракциясының да туы болды.
1980–1987		1:2	Ауғанстан демократиялық республикасы	1979 жылдың желтоқсанында Парчам фракциясы Халық фракциясын құлатқасын ту өзгерді. Жаңа басшылық қара, қызыл және жасыл түстерінен құралатын ту қайтадан орнына келді. Батып бара жатқан күннен (мемлекеттің бұрынғы атауы - Хорасан “Күншығыс елі” дегенді білдіреді), мінбе және кітаптан (Карл Маркстың Коммунистік партияның манифесі немесе Капиталы деп есептелінеді), ұлттық түстердегі баудан, өнеркәсіптің нышаны - тісті доңғалақ және коммунизмның белгісі қызыл жұлдыздан құралған жаңа белгі пайда болды.
1987–1992		1:2	Ауғанстан республикасы	Алдыңғы тумен ұқсас келген бұл тудың айырмашылығы — Тісті доңғалақ жоғарыдан төменге ауысты, қызыл жұлдыз және кітап алынып тасталынды және жасыл алаң көкжиекпен ұқсас болу мақсатымен майыстырыды.
1992		1:2	Ауғанстан Ислам Республикасы	Прокеңестік тәртіп құлағанан кейін уақытша құрылған ту. Жоғарғы жолақта арапша тәкбір (Аллаху Әкбар), ал ортаншы жолақта Шаһада орналасқан.
1992–1996		1:2	Ауғанстан Ислам Республикасы / Солтүстік Альянс	Шаһада логотипте жазылып, логотиптің жоғарына "دا افغانستان اسلامی دولت" (Ауғанстан Ислам Республикасы).
1996–1997		2:3	Ауғанстан Ислам Әмірлігі	Талибандар қозғалысының ақ түсті туы.
1997–2001		2:3	Ауғанстан Ислам Әмірлігі	1997 жылы Талибан туына Шадаһаны қосты.
2001–2002		1:2	Ауған уақытша әкімшілігі
2002–2004		1:2	Ауған өтпелі әкімшілігі	Ту қара, қызыл және жасыл тігінен орналасқан жолақтардан құралады. Бұл түстер 1920 және 1990 жылдар аралығындағы Ауғанстан туларында болды. Тудың ортасында Михраб — мешіт қабырғасындағы Меккеге бағытталған қуыс белгіден тұратын елтаңба белгіленген. Бұл ту 1930 және 1973 жылдар аралығындағы Ауғанстан патшалығының туына өте ұқсас. Айырмашылығы — мешіттің жоғарына шаһада қосылып, Ұлыбритания бодандығынан шыққан ١۲۹٨ жыл (Ислам күнізбесі бойынша 1298 жыл, Григориан күнтізбесі бойынша 1919 жыл) жызылды. Алтын түсті елтаңбамен өрнектелген бейресми ту да бар.
2004–2021		2:3	Ауғанстан Ислам Республикасы	Алдыңғы туға өте ұқсас. Айырмашылығы - "دا افغانستان اسلامی دولت" "Ауғанстан Ислам Республикасы" жазуы қысқаша "افغانستان" Ауғанстан жазуымен алмастырылды..

Үкіметтік тулар

Қолданылған жылдар	Ту	Пропорция	Үкімет	Аңғартпа
1931–1973		2:3	Ауғанстан патшасы	Ауғанстан патшасының патшалық байрағы.
2004–2021		2:3	Ауғанстан президенті	Ауғанстан президентінің байрағы.

Сыртқы сілтемелер

• Ауғанстан "Flags of the World"та (ағыл.)
• http://www.afghantribes.com/flags Мұрағатталған 14 ақпанның 2010 жылы.
• Encyclopedia Iranica: Ауғанстан тулары  (ағыл.) Мұрағатталған 17 мамырдың 2008 жылы.
• Ауғанстан туы (ағыл.)
• Ауғанстан тулары (ағыл.)