Ақылия Турағұлқызы Оразбаева

Ақылия (Ақыш) Турағұлқызы Оразбаева (1901-1990), Абайдың бауырына салған немересі, сондықтан әкесі Турағұлды - аға, атасы Абайды - әке деп атаған.

«Ақылия» (араб сөзі, ақылды, зейінді деген мағына береді) деген атты Абайдың өзі қойған. «Мың жылдық жаулық та жоқ, мың жылдық достық та жоқ» деп, Ақылия туғанда Оразбай Аққұлұлымен бесік құда болған. Ақылия 1917 жылы 7 шілде күні Санияз Медеуұлы Оразбаевқа тұрмысқа шықты. Абайдың кенже баласының ұзатылуына ерекше тосын сый жасау мақсатымен, Ә. Шәкәрімнің «Жолсыз жаза» хиссасы негізінде «Еңлік - Кебек» пьесасын жазып, Ералы жазығындағы Ойқұдық деген жерде, Әйгерімнің киіз үйінде, Ақылияның тойы үстінде сахнаға шығарды. 1918-[[1922 жыл|1922 жылдар] арасында Алашорда көсемдері Ә. Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынұлы, М. Дулатов, С. Торайғыров тағы басқа қазақ қайраткерлері бастарына қиыншылық туғанда, осы үйге келіп бас сауғалаған. Күйеуі Санияз Оразбаев 1931 жылы кеңес өкіметіне қарсы астыртын ұйым құрды, қарулы көтеріліс ұйымдастырды деген айыппен түрмеге қамалып, атылып кетті. Ақылия Абай атындағы опера және балет театрында Уәсила Мағауияқызы екеуі ұзақ жылдар бойы тігінші болып еңбек етті. 1945 жылы Әуезовтің ұсынысы бойынша, Абайдың ұрпақтарына арнайы үкімет зейнетақысы тағайындалды. Ақылия да сол тізім бойынша жәрдемақы алып түрды. Ақылия Абайдың өмірі мен шығармашылығына қатысты көптеген деректер берген, Әуезов туралы естеліктер жазып қалдырған зиялы адам.

Ақылияның шілдеханасында Оразбай құтты болсын айта келіп, Абайға немерелер татулықтың ұйытқысына айналсын деген тілекпен бесік құда болуға өтініш білдіреді. Абайдың өсиеті бойынша Ақылия бойжеткен соң, Оразбайдың Медеу деген баласынан туған Санияз есімді немересіне тұрмысқа шыққан. Жастардың 1917 жылғы 7 шілде Ойқұдықта өткен некелесу тойында М. Әуезовтың «Еңлік-Кебек» пьесасы қойылып, қазақтың Европалық үлгідегі ұлттық театр өнерінің тұңғыш сахнасы ашылады. Абай төңірегіндегі Әуез, Әйгерім, Омархан, Шәкәрім, Көкбай сияқты кісілерді жақын біліп өскен Ақылия кезінде Әуезовке мол құнды деректер берген. Абай аулына өр уақытта келіп-кеткенінде А. Байтұрсынов, Ә. Бөкейханов, М. Дулатовтар Ақылия қолынан дәм татып, 1918 ж. қысында Шұнайдың баурындағы Садыр қыстағында отырған Санияз бен Ақылия үйінде денсаулығы нашарлаған С. Торайғыров бір қыс жатып, қымызбен емделіп қайтады. Абайдың жаңашыл әдеби мектебінің алып өкілдерінің бірі С. Торайғыровтың бірқатар жырлары осы кезеңде жазылған. Ақылия Алматыдағы Қазақстан Республикасының опера және балет театрында ұзақ жылдар бойы апалы-сіңлілі Уәсила екеуі Абай аулы, Абай заманы, Тобықты елі киім үлгілерін тігетін бірден-бір шебер болды. Ақылияның Абай жайындағы естелік-әңгімелері КСРО халық артисі Қ. Қуанышбаевтың ақын бейнесін сомдауына көп әсерін тигізді. Ақылияның Оразбай - Абай ауылдарында болған қиян-кескі оқиғалар туралы естеліктері Абайдың әдеби-мемор. музейі қорында сақтаулы.