Балжан Бөлтірікқызы Бөлтірікова

Балжан Бөлтірікова 1921 жылы 15 қарашадан бастап 1998 жылғы 11 мамырға дейінгі өмірі, Қазақ КСР-інде дипломатиялық корпус құруға көмектескен қазақ-кеңестік оқытушы және мемлекет қайраткері. Ол Біріккен Ұлттар Ұйымы Бас ассамблеясының отырысына қатысқан алғашқы қазақстандық дипломат және сыртқы істер министрі болды. Ол көптеген медальдар мен наградалармен марапатталған, оның ішінде «Құрмет белгісі» ордені және Еңбек Қызыл Ту ордені.

Ерте өмірі

Бөлтірікова Балжан Бөлтірікқызы 1921 жылы 15 қарашада Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік Республикасының құрамына кіретін Қырғыз Автономиялық Кеңестік Социалистік Республикасының Жамбыл облысындағы Қасық ауылында дүниеге келді. Дулат тайпасының Жаныс руынан. Ол екі үлкен ағасы бар отбасындағы кенже бала болды. Ол кішкентай кезінен бастап қызылша жинау бойынша жұмыс істемеуі үшін мұғалім болуды және мектепке баруды армандады. Ол жергілікті мектепте оқып, алтыншы сыныптан кейін ересектерге сауаттылық сабақтарын бере бастады. Мектептің үздік оқушысы ретінде оқуды аяқтағаннан кейін, Бөлтірікова алтын медаль мен Мәскеуге сапарға шықты. 1937 жылы Бултрикова Любовь Александровна Федулованың жетекшілігімен кәдімгі мектепке бару үшін Алматыға көшті. Оқуға түсу емтихандарын оңай тапсырып, Федуловамен бірге оқыды және оған орыс тілін үйренуге көмектескені үшін ризашылық білдірді. Мектепте оқып жүргенде докторлық диссертация қорғаған алғашқы қазақтардың бірі Ескендір Қожабаевпен танысып, үйленді. 1941 жылы үздік бітіріп, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетіне оқуды жалғастыру, тіл мен әдебиетті оқып үйрену үшін түсті. Соғыстың кесірінен ол 1943 жылы оқуын үздік бітіріп, сырттай оқу бөліміне ауыстырылды

Мансап

Студент кезінде 1942 жылы Бөлтірікова еңбек жолын Талдықорған облысы Лепсин орта мектебінде аға оқытушы болып бастады. Бірнеше айдан кейін оны № 12 Алматы орта мектебіне ауыстырды, сол жерде ол мектеп директоры болды. 1949 жылы Бөлтірікова Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бастауыш және орта мектептеріндегі жұмысшылар одағының төрағасы болып сайланды. Бұл қызметте 1955 жылға дейін қызмет еткен соң, бір жылдан кейін Қазақ КСР Әлеуметтік қамсыздандыру министрі болды. Осы лауазымында ол қоғамның осал топтарына, оның ішінде мүгедектер, қарттар, жетімдер мен ардагерлерге гуманитарлық көмек көрсетуге баса назар аударды. Зейнетақымен қамтамасыз етумен қатар, ол балабақшалар мен питомниктер ұйымдастырды; зағип, саңырау және мылқау қазақтарға көмектесетін мектептер мен семинарларға демеушілік жасады; протездеу зауытын құрды. 1957 жылы оның еңбегі үшін «Құрмет белгісі» орденімен марапатталды.

Ол Министрлер Кеңесі Төрағасының орынбасары және Сыртқы істер министрі лауазымына тағайындалғанға дейін, он жыл бойы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінде жұмыс істеді, сыртқы істер министрі қызметіне тағайындалған алғашқы қазақ әйел. Сол жылы ол КСРО Жоғарғы Кеңесінің Ұлттар Кеңесінде қызмет етуге сайланды. Ол БҰҰ Бас ассамблеясында Қазақстанның бірінші өкілі болды және осы қызметті бес жарым жыл атқарды. 1970 жылы Бас Ассамблеяның сессиясында (25 сессия) ол Адам құқықтары жөніндегі Жоғарғы Комиссардың құрылуына қарсы болды, өйткені КСРО делегаттарға бұл мәселені күн тәртібінен алып тастауды бұйырды, өйткені олар бұған ұлт үшін ешқандай пайда көрмеді. Жоғарғы Комиссардың тағайындалуына кедергі жасау үшін ол өзінің дипломатиялық қабілеттерін Азия және Африка делегаттарымен екі рет пайдаланды. Ерен еңбегі үшін ол Еңбек Қызыл Ту орденімен марапатталды. 1971 жылы өкілеттік мерзімі аяқталғаннан кейін, Бөлтірікова Қазақ КСР-нің білім және ғылым министрі болып тағайындалды және сол жерде 1974 жылға дейін жұмыс істеді. Сол жылы ол Кәсіптік білім жөніндегі мемлекеттік комитет төрағасының орынбасары болды. Ол қызмет еткен жылдары және 1980 жылы зейнетке шыққанға дейін ол Қазақстандағы орта білім беруді жақсартуға, бастауыш мектептерді күндізгі оқу орындарына айналдыруға және кәсіптік мектептерді дамытуға күш салды.

Өлім және мұра

Бөлтірікова 1998 жылы 11 мамырда Қазақстан, Алматы қаласында қайтыс болды. Ол және оның алты баласы бар отбасы, оның ішінде екі қызы мен екі ұлы қайтыс болғанға дейін өмір сүрген пәтер қайтыс болғаннан кейін оның жадында ескерткіш тақта орнатылды. Қызы Кожабаева Бағлан Искандерқызы кейіннен Чехия мен Монғолиядағы Қазақстанның елшісі болып жұмыс істеді.

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том

https://www.kt.kz/kaz