Бостандық көтерілісі

Бостандық көтерілісі — Кеңес үкіметінің зорлық-зомбылығына қарсы 1929-шы жылы 27–30-шы қыркүйекте Сырдария округінің Бостандық ауданында (қазір Өзбекстан аумағында) орын алған жергілікті халықтың наразылық қимылдары. Кеңес үкіметінің астық даярлау науқанында ауыр салықтар салуы, басшылардың зорлық-зомбылығы аудандағы қазақтарды, өзбектерді, қырғыздарды ашуландырды. 1929-шы жылы 27-ші қыркүйекте Піскем ауылында ашынған халық ауылдық кеңес төрағасы Т.Дадабаевтың үйіне басып кіріп, оны өлтіреді. Бостандық көтерілісін ұйымдастыруда Т.Мұсабай мен Ө.Майлыбай белсенділік танытты. Олар 1929-шы жылы тамызда Шатқал алқабында жасырынып жүрген басмашылар тобының басшысы И.Чаныбекпен астыртын байланыс орнатады. Өз кезегінде Чаныбек көтерілісшілерге қолдау көрсетті. Көтеріліске 500-дей адам қатысты. Әлеуметтік құрамы жөнінен бұлардың көбісі орташалар мен кедейлер болатын. Бостандық көтерілісіне аудандағы 19 елді мекеннің 12-сі қатысты. Көтерілісшілер аудан орталығы Ходжикентті қарсылықсыз алғанымен, жазалаушы отрядтың келе жатқанын естіп шегінуге мәжбүр болды. Олар Шымған демалыс үйін тонап, ондағы 27 000 мың сом қаражатты бөліп алды. Жазалаушы отрядпен алғашқы қақтығыста көтерілісшілер жағынан 8 адам өліп, 20-ға тарта адам тұтқынға алынды. Бричмолла қыстағы түбінде болған шайқаста көтерілісшілерге Чаныбековтің басмашылар тобы көмекке келді. Шайқас екі сағатқа созылды. Көтерілісшілерден 50-ге тарта адам қаза тапты. Аман қалған көтерілісшілер И. Чаныбековпен бірге Көксу бағытына қашып, жасырынды. Алайда көтеріліске қатысушылар ОГПУ-дің тынбай іздестіруінің нәтижесінде көп кешікпей түгелдей тұтқындалды. 1930-шы жылы 2-ші қаңтарда өткен Қазақ өлкелік партия комитетінің жабық бюро мәжілісінде Ф.И. Голощекин Бостандық көтерілісіне “бандиттік”, “контрреволюциялық” деген сипаттама берді. Көтерілісшілер қатаң жазаланды. ОГПУ “үштігінің” шешімімен 1930–33-ші жылдары көтеріліске қатысқан 2 адам ату жазасына кесілді, 36 адам 10 жылға дейінгі мерзімге еңбекпен түзету лагеріне жіберілді, 7 адам 5 жылға дейінгі мерзімге жер аударылды.