Бушмендер

Бушмендер (голланд тілінде bаsjesman — “орман адамы”) — Оңтүстік және Шығыс Африканың Калахари мен Намиб шөлді аймақтарында тас ғасырынан бері қоныстанып келе жатқан ежелгі, жергілікті халық. Жалпы саны — 90 мың адам (1996). Қазір Намибияда (41 мың), Ботсванада (36 мың), Анголада (9 мың), Зимбабведе (2 мың) тұрады. Зәңгі нәсілінің бушмен тобына жатады. Бушмен тілінде сөйлейді. Бір кездері Оңтүстік Африканы түгел қоныстанған бұл көп халықты солтүстіктен бантулар, оңтүстіктен Еуропа отаршылары ығыстырып, қырғынға ұшыратқан, ата-мекендерінен жер аударған. Бушмендер бұрын кезбе аңшылық пен терімшілікпен шұғылданған. Бантулар келгенге дейін олар металл және қыш ыдыстарды білмеген. Ерлері ұшы тастан, сүйектен жасалған жебелері бар садақпен қаруланып, аң-құс ауласа, әйелдері ағаш құралдармен жер өңдеген. Құс етін салатын тері дорба, түйеқұс жұмыртқасының қабығынан істелген ыдыстар сияқты қарапайым бұйымдарды пайдаланған. Үңгірлерді, ағаш бұтақтарынан жасаған ықпаналарды, құмды жерлерде қазылған шұңқырларды мекендеген. Киім орнына тері жапқыш (каросс) пайдаланған. Дәстүрлі наным-сенімдері сақталған. Бушмендердің қоршаған орта, табиғат құбылыстары, өсімдіктер дүниесі жайлы, олардың сырларын терең білуге байланысты ежелден қалыптасқан халықтық мектебі бар. Мысалы, Бушмендер су жоқта дымқыл жерлерден тростник трубалар арқылы су тартуды білген. Қазір көптеген Бушмендер еуропалық фермаларға және қалалардағы кәсіпорындарға жұмысқа жалданады. Шағын жанұяларда 10 — 15 адам болады. Бушмендер әке жағынан қауымдастыққа бірігеді. Кунг, нусон, сарва сияқты ірі рулары да бар. Бушмендер ежелден-ақ тасқа бедерлеп және бояумен қашап сурет салудың шебері. Жартастарға минерал немесе топырақ бояулармен, мал майы мен суға ерітілген әкпен, күйемен салынған суреттер ОАР, Лесото, Замбия, Зимбабве, Намибия жерлерінде осы күнге дейін сақталған. Бұл суреттердің салынған мерзімі б.з.б. мыңыншы жыл мен бірнеше жүз жыл аралығына жатқызылады. Сондай-ақ, Бушмендер фольклоры да бай.

Сан Бушмені

Дереккөздер

«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл. ISBN 5-89800-123-9, II том