Бұхар көтерілісі (1920)

Бұхар көтерілісі — революцияшыл халық жасақшыларының қолдауымен Бұхар әмірлігіне қарсы Қызыл Әскер бөлімдері жүргізген жауынгерлік қимылдар. Азамат соғысы кезінде Бұхар әмірлігінің билеуші топтары Бұхарды Орта Азиядағы контрреволюция күштердің орталығына айналдырды. Халықарарлық империалистік күштер Бұхар әмірлігін Совет Түркістанға қарсы күрес ошағы деп бағалап, арандатушылық әрекеттер жүргізді. Ағылшын интервенттері Бұхар әмірін қару-жарақпен жабдықтады. Ағылшын және түрік офицерлері әмір әскерлерін соғыс өнеріне үйретті. Бұхар әмірінің қарамағында 8,7 мың найзагер, 7,5 мыңнан астам қылышкер болды. Әмірдің халыққа жат саясатының ауыртпалығы бұқара халыққа түсті. Бұхар Компартиясының 4-съезі (1920 жылы тамыз, Чарджоу) әмір өкіметіне қарсы қарулы көтеріліске шығуға шешім қабылдады. Чарджоу, Каган, Термез және басқа аудандарда халық жасақтары құрылды. Самарқанда Шығыс мұсылмандарының 1-полкі ұйымдасты. 28 тамызда Бұхар еңбекшілерінің қарулы көтерілісі басталды. Бұхар революциялық комитеті бұқара халықтың атынан РКФСР және совет Түркістан үкіметтерінен көмек сұрады. Көмек көрсету міндеті Түркістан майданына жүктелді. Майданның командашысы Фрунзе Қызыл Армия бөлімдеріне көтерілісшілерге көмек көрсету жөнінде бұйрық берді (28 тамыз). Түркістан майданы 6 – 7 мың найзагер мен 2 – 2,5 мың қылышкерді, 35 жеңіл және 5 ауыр зеңбіректі, 5 бронды поезд бен 11 самолетті Бұхар әмірінің әскерлеріне қарсы қойды. Бұхар революцияшыл отрядтары бөлімдерінде 5 мың найзагер мен 2 мың қылышкер болды. 29 тамызда көне Чарджоу Совет әскерлері мен көтерілісшілердің қолына көшті. 1 қыркүйекте Наразым, Бурдалық, Қарши, Шахрисяба, Чиракчи, Хатырчи, Кермине сияқты Бұхара әмірлігінің қалалары мен елді мекендері азат етілді. 2 қыркүйекте ескі Бұхара қамалы тізе бүкті. Бұхар операциясының жеңіспен аяқталуы нәтижесінде Бұхар халықтық совет республикасы құрылып (6 қазан), Совет өкіметінің Шығыстағы бір тірегіне айналды.

Бұхар көтерілісі (1920)

Дереккөздер өңдеу