Доломит
| Dolomite | |
|---|---|
 Dolomite and magnesite – Spain | |
| Негізі | |
| Санаты | Минерал |
| Химиялық формуласы | (CaMg)(CO3)2 |
| Strunz classification | 05.AB.10 |
| Crystal symmetry | Trigonal rhombohedral, 3 |
| Unit cell | a = 4.8012(1) Å, c = 16.002 Å; Z = 3 |
| Ерекшеліктері | |
| Түсі | White, gray to pink |
| Кристал пішіні | Tabular crystals, often with curved faces, also columnar, stalactitic, granular, massive. |
| Сингониясы | Trigonal |
| Twinning | Common as simple contact twins |
| Үгітіндісі | Perfect on {1011}, rhombohedral cleavage |
| Агреттары | Conchoidal |
| Беріктігі | Brittle |
| Моль шкаласы бойынша минерал қаттылығы | 3.5 to 4 |
| Streak | White |
| Үлес салмағы | 2.84–2.86 |
| Оптикалық сипаты | Uniaxial (-) |
| Refractive index | nω = 1.679–1.681 nε = 1.500 |
| Birefringence | δ = 0.179–0.181 |
| Solubility | Poorly soluble in dilute HCl unless powdered. |
| Басқа сипаттамалары | May fluoresce white to pink under UV; triboluminescent. |
| Дереккөздер | [1][2][3][4] |
Доломит (француз геологы Д.Доломьенің есімімен аталған) – 1) карбонаттар класының минералы [CaMg (СО3)2]. Тригональдық сингонияда кристалданады. Кристалдары ромбоэдр, призма пішіндес. Ірі кристалды агрегаттары гидротермальдық түзілімдер мен қайта кристалданған карбонатты қабаттарда кездеседі. Түсі сұрғылт ақ, кейде сарғыш, қоңыр немесе жасыл реңді болады. Қаттылығы 3,5 – 4, меншікті салмағы 2,85 г/см3, шыныдай жылтыр, морт сынғыш; 2) негізінен Доломит минералынан тұратын шөгінді карбонатты тау жынысы. Негізгі қоспалары кальцит, ангидрит. Доломит әдетте әктаспен бірге кездеседі және құрамындағы Доломитің мөлшеріне байланысты әктас Доломит (95 – 75%) және Доломитті әктас (50%-дан аз) болып бөлінеді.[5] Егер негізгі қоспа – ангидрит болса, тау жынысы ангидритті Доломит, саз болса Доломиті мергель, құм болса құмды Доломит деп аталады. Доломит кембрийге дейінгі және палеозой шөгінділерінде кең таралған. Ол металлургияда (отқа төзімді материал, флюс ретінде), шыны өнеркәсібінде, глазурь және ақ магнезит әзірлеуде, сондай-ақ ауыл шаруашылығында топырақтың қышқылдығын азайту үшін қолданылады.
Доломит ұнтағы өңдеу
Сырт көрінісі ұнға яки құмға ұқсайтын доломит кристалшаларынан тұратын борпылдақ та сусымалы масса. Доломит ұнтағы доломитпен жақсы қаныққан аймақгардың морылу қыртыстарында доломитті таужыныстың бірте-бірте босаңсуы және тандамалы түрде шаймалануы нәтижесінде қалыптасады.
Балдырлық доломиттер өңдеу
Балдыр тіршілігінің іздерін көптеп кіріктіретін доломиттер.
Туынды доломиттер өңдеу
Әкті құрамды шөгіндінің яки таужыныстың доломитпен алмасуы нәтижесінде қалыптасқан доломиттер.
Диагенетикалық доломиттер өңдеу
Әктасты шөгіндінің диагенезденуі сатысында сол әктастардың доломитпен алмасуы нәтижесінде қалыптасатын доломиттер.
Метасоматиттік доломиттер өңдеу
Әкті шөгінділердің немесе таужыныстардың доломитпен алмасуы нәтижесінде қалыптасатын доломиттердің генетикалық типі.
Сынықты доломиттер өңдеу
Карбонатты немесе сазды-карбонатты материалдармен дәнекерленген доломит сынықшаларынан тұратын таужыныстар.
Алғаш шөгінді доломиттер өңдеу
Негізінен ашқылтым сулы алаптарда химиялық тұнбалану нәтижесінде түзілген доломиттердің генетикалық типі.
Седименттік-диагенетикалық доломиттер өңдеу
Сепкіл-сепкіл сырт бейнесімен ерекшеленетін, әдетге линза тұрқылас денелер құрайтын бүкіл метасоматиттік доломиттер. Орыс ғалымы Страхов олардың қалыптасуын алғашында әкті-доломитті құрамды иеленген шөгінді таужыныстағы доломиттердің диагенез сатысында қайтадан таралуыньщ нәтижесі деп есептейді, алайда бұл тұжырым толығымен мойындалған ресми қағида емес.
Строматолиттік доломиттер өңдеу
Негізінен строматолиттер мен олардың сынықшаларынан тұратын доломиттер; көне карбонатты қатқабаттарда кеңінен тараған.[6]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Deer, W. A., R. A. Howie and J. Zussman (1966) An Introduction to the Rock Forming Minerals, Longman, pp. 489–493. ISBN 0-582-44210-9.
- ↑ Dolomite. Handbook of Mineralogy. (PDF) . Retrieved on 2011-10-10.
- ↑ Dolomite. Webmineral. Retrieved on 2011-10-10.
- ↑ Dolomite. Mindat.org. Retrieved on 2011-10-10.
- ↑ Кристаллография, минералогия, петрография. Бұл кітап Абай атындағы Қазақтың мемлекеттік педагогты институтының, география факультетінде оқылған лекциялардың негізінде жазылды, 1990. ISBN 2—9—3 254—69
- ↑ Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық терминдерінің түсіндірме сөздігі. Анықтамалық басылым. — Алматы: 2003 жыл. ISBN 9965-472-27-0
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |