Доминика
Доминика (ағылш. Dominica [dəˈmɪnɨkə], жергілікті [ˌdɒmɪˈniːkə]), Доминика Достастығы (ағылш. Commonwealth of Dominica) — Кариб теңізіндегі Кіші Антиль аралдар тобындағы Доминика аралында орналасқан мемлекет. Доминиканың солтүстік-батысында Гваделупа, ал оңтүстік-шығысында Мартиника орналасқан. Аумағы 754 км² болатын аралдағы тұрғындар саны - 72500. Астанасы - Розо қаласы.
| Доминика Достастығы Commonwealth of Dominica | |||||
| |||||
| Ұран: «Après le Bondie, C'est la Ter (патуа, Құдайдан кейін Жерді сүйеміз)» | |||||
| Әнұран: «Isle of Beauty, Isle of Splendour» | |||||
| |||||
| Тарихы | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 3 қараша 1978 жыл (Ұлыбританиядан) | ||||
| Мемлекеттік құрылымы | |||||
| Ресми тілі | ағылшын тілі | ||||
| Елорда | Розо | ||||
| Ірі қаласы | Розо | ||||
| Үкімет түрі | Парламенттік республика | ||||
| Президенті Премьер-министрі |
Чарльз Саварин Рузвельт Скеррит | ||||
| Географиясы | |||||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті |
Әлем бойынша 174-ші орын 750 км² 1,6 | ||||
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2011) • Тығыздығы |
73,543 адам (186-шы) 71 293 адам 105 адам/км² (95-ші) | ||||
| Экономикасы | |||||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда |
688 млн.[1] $ 9,726[1] $ | ||||
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда |
485 млн.[1] $ 6,860[1] $ | ||||
| АДИ (2014) | ▲ 0,724[2] (жоғары) (94-ші) | ||||
| Валютасы | Шығыс кариб доллары | ||||
| Қосымша мәліметтер | |||||
| Интернет үйшігі | .dm | ||||
| ISO коды | DM | ||||
| ХОК коды | DMA | ||||
| Телефон коды | +1-767 | ||||
| Уақыт белдеулері | -4 | ||||
Географиясы өңдеу
Доминика - жанартаулық арал. Ол таулы, аумағында бірнеше жанартаулары бар. Ең биігі - Дьяблотен (1447 м) жанартауы аралдың ең биік нүктесі болып табылады. Қазіргі кезде Доминикада сөнбеген жанартаулар жоқ, бірақ жанартаулық іс-әрекетті гейзерлер, ыстық бұлақтар, қайнаулы суы бар шағын көлдерден байқауға болады. Жағалаулары - қара және сары құмды жағажайлар.
Доминиканы кейде "Кариб теңізі табиғатының аралы" деп аталуынан-ақ, оның табиғи сұлулығын байқауға болады. Доминика - Кіші Антиль аралдар тобындағы жанартаулық іс-әрекеттен пайда болған аралдардың ішіндегі ең жасы. Аралда кейбір сирек кездесетін эндемиктердің, құстар мен жануарлардың үйі болып саналатын табиғаты алуан түрлі тропикалық ормандар бар. Аралдық ұлттық құсы - Sisserou попугайы ел байрағында белгіленген. Доминика экономикасы, көбінше, ауыл шаруашылығы мен туризм салаларына тәуелді.
Христофор Колумб аралды оны ашқан күннің құрметіне, жексенбі (лат. Dominicus) 3 қараша 1493 жылы деп атаған. Келесі ғасырлар бойы Доминика қалған әлемнен шеттетілген күйінде қала берді. Арал аумағында өз билігін жариялаған Франция 1763 жылы иелікті Біріккен Корольдікке берді. Біріккен Корольдік Доминиканы 1805 жылы толықтай коллонияға айналдырды. 1838 жылы Доминика алғаш британдық карибтік коллонияға айналды. 1958-1962 жылдар аралығында Доминика ғұмыры ұзақ болмаған Вест-Индия Федерациясының құрамдас бөлігі болды. 1978 жылы Доминика Достастығы толықтай тәуелсіз мемлекет болды.
Саяси құрылымы өңдеу
Мемлекеттік құрылым өңдеу
Республика, президентті парламент таңдайды. Парламент 32 депутаттан құралады, оның ішінде 21-і жалпыхалықтық сайлау арқылы таңдалады, 9-ы тағайындалады, және 2-ерекше қызмет. Негізгі саяси партиялары:
- Доминика Еңбек Партиясы (солшылдар) - 18 депутат
- Біріккен Жұмысшылар Партиясы (центристтер) - 3 депутат
Тағы да парламентке енбеген Доминика Еркіндік Партиясы, Доминика Халықтық қозғалысы сияқты партиялар бар. 2008 жылы Доминика ALBA (Alternativa Bolivariana para las Americas) ұйымына кірді. Ол ұйымға бұрынырақ қатаң антиамерикалық саясат ұстанатын Венесуэла, Куба, Боливия, Гондурас және Никарагуа кірген болатын.
Әкімшілік бөлініс өңдеу
Доминика он иелікке бөлінген:
- Сент-Эндрю
- Сент-Дэвид
- Сент-Джордж
- Сент-Джон
- Сент-Джозеф
- Сент-Люк
- Сент-Марк
- Сент-Патрик
- Сент-Пол
- Сент-Питер
Халқы өңдеу
Халық саны — 72,8 мың (2010 жыл, шілде). Жылдық өсу пайызы — 0,2 % . Орташа өмір сүру ұзақтығы — ер адамдарда 73 жас, әйелдерде 79 жас. Қала тұрғындары — 74 %. Ересек тұрғындардың сауаттылығы — 94 % ( 2003). Ұлттық-нәсілдік құрамы: негрлер — 86,8 %, мулаттар — 8,9 %, үнді-кариб — 2,9 %, ақтар — 0,8 %, басқалары — 0,7 % ( 2001 жылғы жазбалар бойынша).
Діндер: католиктер — 61,4 %, жетінші күн адвентисттері — 6 %, елуліктер — 5,6 %, баптисттер — 4,1 %, методисттер — 3,7 %, Құдай шіркеуі — 1,2 %, Иегова— 1,2 % , өзге христиандықтар — 7,7 %, растафариандықтар — 1,3 %, басқалары — 1,6 %, атеисттер — 6,1 % (2001 жылғы жазбалар бойынша).
Мемлекеттік тіл - ағылшын тілі, француз тіліне ұқсас жергілікті патуа тілі де кең таралған.
Табиғат жағдайы өңдеу
Елдің жер бедері таулы. Аралда бірнеше сөнбеген жанартау бар. Дьяблотен жанартауы (1147 м) — Доминиканың ең биік нүктесі. Аралда ыстық көлдер бар. Тау бөктерлерінен ұсақ өзендер мен бұлақтар ағып жатыр.
Доминика тропиктік, пассаты, өте ылғалыды климаттық белдеуде жатыр. Жылдық орташа температура +25°С — +28°С. Шілдеден қазанға дейін жаңбырлы маусым, жылдық жауын шашын мөлшері 1500-2000 м.
Аралдың табиғи ресурстары: қыш, пемза (кеуек тас), әк.
Экономикасы өңдеу
Доминика экономикасының негізін ауыл шаруашылығы құрайды. Ауыл шаруашылығының негңзгі дақылдары: какао, сабын, банан, цитрусты жемістер.
Импорт: көлік құралдары, электр құралдары, минералды жанармай, өнеркәсіп өнімдері, халақ тұтынатын тауарлар, азық-түлік.
Негізгі экономикалық әріптестері: АҚШ, Ұлыбритания, Бельгия, Нидерланд, Жапония, Оңтүстік Корея, Тринидад, Тобаго және т.б.
Ақша бірлігі — шығыс кариб доллары.
Білім беру жүйесі өңдеу
Аралдың Клифтон Дупинг Колледжі деп аталатын өз мемлекеттік колледжі бар. Кейбір доминиктіктер жоғарғы білімді Кубада алады. Басқалары жоғарғы білімді Вест-Индия немесе Біріккен Корольдік, Біріккен Штаттарында немесе сапалы жоғарғы білім бере алатын басқа елдерде оқиды. Росса Университеті, әскери-медициналық мектеп, Портсмутте орналасқан. Доминикада білімге байланысты арнайы мейрам да бар: ұлттық сауаттылық күні[3]
Дереккөздер өңдеу
- ↑ a b c d Dominica. International Monetary Fund.
- ↑ 2015 Human Development Report. United Nations Development Programme (2015). Тексерілді, 14 желтоқсан 2015.
- ↑ United Nations Development Programme Мұрағатталған 18 тамыздың 2013 жылы.