Доғала

Түсіндірме сөздіктің көрсетуінше мұны кейде «ноғала» тұлғасында да айтатын сияқтымыз. Мағынасы — көздің қарашығын ақ шел қаптайтын ауру, көзге түскен ақ дақ. «Бір жылқының доғаласына... сырттан дәрігер іздейміз — деді» (Ж. Орманбаев, Қос басшы). «Ноғала бола бастаған көзге қант және қарағай көмірінің үгінділерін салатын» (X. Арғынбаев).

He түркі, не моңғол тобындағы тілдерден мағынасы әрі тұлғасы сәйкес келерліктей сөзді кездестіре алмадық. Алайда, көзге ақ түсуден кейін пайда болатын — «соқырлық» мағынасын беретін сөзді маньчжур тілінен табамыз. Маньчжурларда: доғо — соқыр .

Біздің шамалауымызша, сөз түбірі алғаш бір буынды және төркіні моңғол тілінен болуы мүмкін. Өйткені бұл тілде «толбо»— дақ, таңба, ісік, томпақ, ал «дохио»— белгі мағыналарын береді. Әсіресе, алғашқы «толбо» тұлғасы маньчжур тілінде «доғо» қалпына дейін өзгеріп, мағына ауысуы нәтижесінде «соқыр» ұғымына ие болуы таңданарлық құбылыс емес. Сондай-ақ «дохио» сөзінің де дәл осындай өзгеріске душар болуы ықтимал. Ал қазақ тіліне ауысқанда моңғол тіліндегі бұл тұлғалы сөздер тек қана «ақ түсу» тіркесіне синоним болудан әрі бара алмаған деуге болады.