Етене

Түсіндірме сөздіктегі мағынасы — тым жақын, бірге есіп, біте қайнаған. «Нұрғайша бүрын кермеген, білмеген туыстарды атам заманнан етене адамдай қарсы алды».

«Етене» сөзінің тілімізде қазіргі қолданылып жүрген, дәлірек айтқанда, түсіндірме сөздіктегі мағынасы — кейін пайда болған туынды мағына болса керек. Сөз төркіні парсы тілі болар дерлік те дерек жоқ емес: этэна — көңіл, ықылас, назар аудару, қамқорлық мағыналарында қолданылады. Бірақ қазақ тіліндегі араб, парсы сөздерін тізіп берген Н. Оңдасынов, Е. Бекмұхаметов кітаптарынан дәл осы тұлғалас әрі мәндес сөзді кездестірмедік. «Етене» сөзін парсы тілінен ауысқан деуге болмайтындығына бұл бір дәлел болса, екіншіден, парсы тіліндегідей мағынада және тұлғасы жағынан ұқсас сөзді ертедегі түркі жазба ескерткіштерінен ұшыратамыз әрі онда араб не парсы тілінен ауысқан деген белгі де жоқ. Онда едзлә — көңіл көрсету, қамқорлық жасау мағынасында көрінеді. Мұның тіліміздегі «етенеден» тұлға жағынан айырмасы—«т» орнына «дз» аффрикатының қолданылуы мен «н» дыбысының «л» қалпында қолданылуы. Бұлар түркі тілдеріндегі дыбыс сәйкестіктері заңдылығынан оқшау тұрған жоқ. Ал мағына өзгерісі қоғам дамуымен туған құбылыс. Қазіргі қазақ тіліндегі мағынасы алғашқыдан онша алшақ кетпегендігін байқау қиын емес. Ойға салсақ, адамдар арасындағы тым жақын қатынас, олардың біріне-бірі көңіл бөліп, қамқорлық жасауынан пайда болатындығы анықтала түседі. Осыларды еске ала келгенде «етене» сөзі ежелдей түркі тілдеріне тән болса керек, ал парсы тіліне солардан ауысуы мүмкін деген жорамал жасауға болады.