Жалған капитал

Жалған капитал – ішкі құны жоқ, бірақ табыс әкелетін капитал, немесе материалдық-заттық және рухани құндылығы жоқ‚ несие капиталынан өзгеше түрде ақша емес капитал. Ол өндіріс үдерісінде тікелей әрекет етпейді, өздігінен табыс жасамайды‚ бірақ оны алуға септігін тигізеді. Әдетте ол мүліктік сипаттағы құқықтар түрінде болады.

Жалған капитал- белгілі бір табыс табуға құқық беретін әр түрлі бағалы қағаздар (акциялар, облигациялар, аманат қағаздары және т.б.).

Жалған капитал ұғымын Карл Маркс несие капиталын атқарым-капиталдан оқшаулануымен байланысты пайда болатын ақша капиталының түрленген нысаны ретінде талдау барысында тұжырымдады. Жалған капитал несие жүйесі мен қаржы делдалдығының дербес қызмет аясы ретінде дамуы нәтижесінде дүниеге келді. Ол несиені капитал ретінде пайдаланады. Бірнеше нысаннан тұрады. Ешқандай нақты құндылықпен қамтамасыз етілмеген “несие белгілерін” айналысқа шығару жолымен несие бере отырып, банкілер оларды “пайыз әкелетін капиталға” айналдырады. Несие эмиссиясы жолымен банкінің қандай капиталына айналуы тұрғысынан ол жалған болып табылады.

Жалған капиталдың басқа нысаны – мемлекеттік қарыз облигациялары түрінде ұсынылған “мемлекеттік борыш капиталы”, бұл облигациялар иелеріне белгілі бір табыс әкеледі, әйтсе де мемлекетке несиеге берілген ақшалай сома нақты капитал ретінде жұмыс істемейтіні былай тұрсын, тіпті әлдеқашан-ақ жұмсалып қойған болуы мүмкін. Бұл орайда облигациялардың өзі табыс алуға құқық беретін меншік титулдары ретінде сатып алу және сату объектісі бола береді.

Жалған капиталдың келесі нысаны – акционерлік қоғамдар нысанында құрылған жекеше компаниялардың акциялары түрінде ұсынылған капитал. Бастапқыда нақты капиталға салынған қолданыстағы капитал ретінде ұсынылған бұл акциялар кейін табыс әкелетін меншік титулдары ретінде бағалы қағаздар нарығында дербес нысанда қозғалысқа түседі, мұнда олар атаулы құнынан өзгешеленген нарықтық құнға ие болады. Бұл орайда акциялар бағамының көтерілуі мен төмендеуі акциялық капиталға әсер етпейді және жалпы қолданыстағы капитал құнының өзгеруімен мүлде байланысы болмайды. Мұның өзі бұл акциялар өзі титулға әсер етпейді және болып отырған капиталмен қатар қолданыстағы капитал ретінде дербес өмір сүру елесін туғызады. Несие капиталдары мен жалған капиталдардың өзара байланысы мен бір-біріне түрленуі несие капиталдары нарығы мен бағалы қағаздар нарығы арқылы жүзеге асырылады, мұнда бір капиталдың екінші капиталға “ағылу” үдерісі болады.

Жалған капитал “борыштың тауарға айналуы” нәтижесінде құралады, яғни түрліше борышқорлық куәліктер бағалы қағаздар нарығында “тауар-капитал” ретінде дербес айналысқа түседі, оның бағасы капиталданып, табыс әкеледі және несие пайызының нормасымен реттеледі. Жалған капиталдың нарықтық құны оның әкелетін табысына тікелей тәуелді және несие капиталының деңгейіне кері тәуелді.

Жалған капиталдың дамуының басты үрдісі – бұрын шығарылған бағалы қағаздарға қатысты тұрғыдан қайталама, туынды болатын бағалы қағаздардың жаңа түрлерінің пайда болуы, мысалы, инвестиция компаниялардың акциялары, қаржы фьючерстері, опциондар, варранттар.

Жалған капиталдың қазіргі кезеңдегі ерекшелігі – қаржы құралдарының кеңінен таралуы, оларға жинақ ақша сертификаттары мен инвестиция сертификаттар, боналар, айналыстағы басқа да несие қарулары жатады. Бағалы қағаздар нарығының жаңа қаржылық өнімдеріне түрлі компаниялардың, мемлекеттің және қаржы-несие мекемелерінің өздерінің борыштарын секьюриттеу де жатады. Бағалы қағаздарға жұмсалым нарықтық экономикасы дамыған елдерде ақша капиталының қорлануының неғұрлым кең таралған нысаны болып табылады. Мұның өзі несие жүйесінде, оның инвестицияттық және атқарымдық құрылымында тиісті өзгерістер туғызуда: банкілермен қатар бағалы қағаздарды инвестициялаумен айналысатын мамандандырылған қаржы-несие мекемелері жедел дамып келеді.

Сілтемелер

1. Брегель Э.Я. - Жалған капитал мен қор биржасы Мұрағатталған 6 шілденің 2015 жылы.
2. Жалған капитал Мұрағатталған 2 мамырдың 2010 жылы.