ИС-1
ИС-1 — кеңес ауыр танкы Ұлы Отан соғысыкезеңіне жатады. ИС Аббревиатурасы «Иосиф Сталин» — дегенді білдіретін 1943—1953 жж кеңестік ауыр танкылар сериясының ресми атауы. 1 Индексібұл танк табының бірінші сериялық моделіне сәйкес. Ұлы Отан Соғыс жылдары ИС-1 белгілеуімен қатар ИС-85 аталуы да қолданылды, бұл жағдайда 85 индексы машинаның негізгі қаруының калибрын білдіреді.
| |
| Қолтаңбасы= | 1943 жыл |
| Масса,т = | 44 |
| Компоненттік сызбанұсқасы = | классикалық |
| Экипаж = | 4 |
| Экземплярлар саны = | 200 |
| Ұзындығы,мм = | 6770 |
| Зеңбірекпен қоса ұзындығы,мм = | 8560 |
| Ені,мм = | 3070 |
| Биіктігі,мм = | 2735 |
| Клиренс,мм = | 470 |
| Сауыт түрі = | {{{аты}}} |
| Корпус маңдайы(үсті) = | {{{аты}}} |
| Корпус маңдайы (асты) = | {{{аты}}} |
| Корпус борты = | {{{аты}}} |
| Корпустың артқы жағы (үсті) = | {{{аты}}} |
| Корпустың артқы жағы(асты) = | {{{аты}}} |
| Түбі = | {{{аты}}} |
| Корпус төбесі = | {{{аты}}} |
| Мұнара маңдайы = | {{{аты}}} |
| Қару маскасы = | {{{аты}}} |
| Мұнара борты = | {{{аты}}} |
| Мұнараның артқы жағы = | {{{аты}}} |
| Зеңбіректің калибрымен маркасы = | {{{аты}}} |
| Дін ұзындығы (калибрлар саны) = | {{{аты}}} |
| Зеңбіректің жауынгерлік комплектісі= | {{{аты}}} |
| Нысандар = | {{{аты}}} |
| Пулемёттер = | {{{аты}}} |
| Қозғалтқыш түрі= | {{{аты}}} |
| Қозғалтқыш моделі= | {{{аты}}} |
| Қозғалтқыш қуаты,ж.к. = | {{{аты}}} |
| Қозғалтқыш қуаты,кВт = | {{{аты}}} |
| Шосседе қозғалу қоры,км = | {{{аты}}} |
| Ойлы –қырлы жермен қозғалу қоры,км = | {{{аты}}} |
| Меншікші қуаты,ж.к./т = | {{{аты}}} |
| Салпыншақ үлгісі = | {{{аты}}} |
| Шынжыр табанының ені,мм = | {{{аты}}} |
| Шосседегі жылдамдық,км/сағ= | {{{аты}}} |
| Ойылы – қырлы жермен қозғалу,км/сағ= | {{{аты}}} |
| Топыраққа түсіретін меншікті қысымы,кг/шаршы.см = | {{{аты}}} |
| Жеңе алатын көтерілім= | {{{аты}}} |
| Шеткі ауытқу = | {{{аты}}} |
| Жеңе алатын қабырға,м = | {{{аты}}} |
| Жеңе алатын жар,м = | {{{аты}}} |
| Жеңе алатын откел,м = | {{{аты}}} |
шығарылу тарихы өңдеу
| Мақаланың бұл бөлімі әлі жазылмаған. |
ИС-1 және ИС-2 ауыр танктары өз шежірелерін КВ-1 ауыр танкымен КВ-13 («Объект 233») ауыр сауытты орта танкыдан бастайды. Дәл осы танк Челябіде 1942 жылы СКБ-2 негізінде құрылған Тәжірибелік танк зауытының алғашқы ірі өзіндік жұмысы болды. Проектының жетекші конструкторы болып қамаудан жаңа босатылған Н. В. Цейц тағайындалды.
Конструкторлар тобына К. И. Кузьмин (корпус), Н. М. Синев (мұнара), С. В. Мицкевич (жүріс бөлігі) және Г. Н. Москвин (жалпы құрылымы) кірді. КВ-13 массасы жағынан орта танкыға, ал қорғаныс жағынан ауырға сәйкес келетіндей әмбебап танк идеясы тарапынан құрыла басталған еді.Проекттың ерекшелігі сауытты құйюды кеғінен қолдану болды. Бұл машиналар құрылысының ырғығына тікелей әсер еткен жағдай - 1942–1943 жылғы қыста Шығыс майданда «Тигр» сужаңа неміс ауыр танкыларының пайда болуы. 1943 жылы 24 ақпан күнгі № 2943сс ҚБК Жарлығымен Киров заводына Челябіде және № 100 НКТПзауытына (атауыауыстырылған Тәжірибелік танк зауыты) «Иосиф Сталин» — ИС екі тәжірибелік нұсқасын жасап, мемлекеттік сараптауға ұсынуға бұйырылды.
Бастапқы үлгі ретінде КВ-13 соңғы нұсқалары алынды. ЗИС-576,2-мм зеңбірегімен қаруланған бірінші танкыға «Нысан233» зауыттық индексі cақталуымен қатар ИС-1 белгілеуі, ал мұнарасында КВ-9 тәжірибелік ауыр танкыдан алынған У-11 122-мм танкгаубицасы орнатылған екіншісі ИС-2 («Нысан 234») белгілеуі берілді.
Екі машинаның да сараптамасы 1943 жылдың 22 наурызымен 19 сәуір аралығында жүргізіліп, жалпы сәтті өтті. Комиссия КВ-1с танкыдан тығызырақ құрылымының арқасында, онымен ИС-1 («Нысан 233») қарулануы бірдеңгейде, ал ИС-2 («Нысан 234»).қарулануы құаттырақ болса да, ИС танктары неғұрлым аз массада соғұрлым күштірек сауыттауымен жоғарырақ қозғалыс жылдамдығына ие екендігін мойындады.
Құрылымын сипаттау өңдеу
ИС-1 негізінен КВ-1/КВ-1с ауыр танктың алдыңғы моделінің терең түрленуі болып келеді. Күшейту мақсатымен маңызды өзгеріске сауыттық қорғаныспен қарулану ұшырады, қанау сипаттарымен беріктігін жақсарту үшін ИС-1ге планетарлық үлгідегі жаңа жылдамдықты өзгерту құралы қойылды. Бірақ өзінің құрамында жаңа танк КВ әртүрлі модификациялары танктарының көп білшектерін мұраға алды. Сол кездегі кеңестік ауыр және орта танктардың барлығындай, ИС-1компоненттер сызбанұсқасы классикалық болды.Сауыткорпус маңдайынан артқы жағына дейін тізбектеліп басқару, жауынгерлік және моторлық-трансмиссиялық бқлімшелерге бөлінетін. Жүргігуші-механик басқару бөлімшесінде орналасса, экипаждың қалған үш мүшесінің сауыткорпустың ортаңғы бөлігімен мұнараны біріктіретін жауынгерлік бөлімшеде өз орындары болатын. Қару құралымен оның қару қоры және жанармай бөлігі де сонда орналасатын. Қозғалтқышпен трансмиссия машинаның артқы жағында орынатылды.[1][2]
Сауыттық корпуспен мұнара өңдеу
Танктың сауыттық корпусы (маңдай бөлігінен басқасы) қалыңдығы 90, 75, 60, 30 и 20 мм домалатылған сауыттық плиталардардан құрастырылатын. Үшкірліпішінді сауытты еңкейту бұрыштары рационалды маңдай бөлшегі кұйылған болатын, оның қалындығы әртүрлі жерлерінде 30 дан 120 ммге дейін аралықта өзгеретін, басқа бөлшектермен сваркой дәнекерлеумен ұстастырылып, жалғанатын. Сауыттық қорғаныс дифференциалданған, снарядқақарсы. Сүйір мұнара күрделі геометриялы пішінді сауытты құйма түрінде ұсылынған еді, қалыңдығы 100 мм оның борттары снарядқақарсы беріктікті күшейту үшін вертикалға бұрыш жасап орнатылған болатын. Мұнараның төрт сфераның қиылысуымен жасалған маңдай бөлігі амбразурамен қоса, бөлек құйылып, мұнараның өзіне болттармен бекітілетін. Қару маскасы домалатылған майыстырылган сауыт плитасының цилиндрлы сегменті түрінде ұсынылған болатын және оның үш— зеңбірек үшін, жұпталған пулеметпен нысана үшін тесігі бар болатын. Мұнара диаметры 1800 мм погонда орнатылатылып, танктың артығырақ ауытқуында немесе аударылып қалуында бқліп қалмауы үшін басып алулармен бекітілетін. Мұнараның төменгі погонымен сауыткорпусының жоғарғы погонының жанасу беті жауынгерлік бөлімнің төбесіне сәл кірістірілген болатын, бұл жағдай атысқа ұшырауда сыналануды жоққа шығаратын. Мұнара погоны жабық позициялардан атуда мыңдық үлестерде байқалатын..
Жүрзізуші-механик танк сауыткорпусының алдыңғы жағының орталығында орналасатын. ИС танкының мекенді бөлігінің КВ-1с танкымен салыстырғанда тығызырақ компоновкасы экипаждың бесінші мүшесі— атқыш-радистты орналастыруға мүмкіндік бермейтін. Оның міндеттері командирмен жүргізуші-механикке екіара үлестірілді: біріншісі радиостанциямен жұмыс істесе, екіншісі курстық пулемёттан басқару панелінен электрқосқыш механизм гашеткасына басу арқылы көздеусіз оқпен атып отырған. Курстық пулемёттің өзі жүргізуші-механиктың артында орналастырылып, арнайы сауытталған танк маңдайына дәнекерленіп ұстатылған патрубокта қатаң бекітілетін. Аяғында көздеусіз оқтың төмен нәтижелілігіне байланысты курстық пулеметтан мүлдем де бас тартылды. Экипаждың үш мүшесі мұнарада орналасатын: орудиеның сол жағында нысанашымен командир орны, ал оң жағында — оқтаушының орны болатын. Машина командирының қол астында вертикалды сауытының қалыңдығы 82 мм дейін құйылған байқағыш кіші мұнара болатын. Экипаждың мінуімен шығуы мұнарадағы люктар арқылы жүзеге асырылатын: командирлық мұнарашықтың дөңгелек екіжақты люгімен оқтаушынің біржақты дөңгелек люгі арқылы. Корпустың түбінде де апаттық кетуге арналған люк, және басқа жерлерінде оқдәрмекті артуға, жанармай бактарына, машинаның өзге де түйіндерімен агрегаттарына жетуге арналған үлкен, кіші люктармен тесіктер болатын.