Кері бағытта жүретін реакция

Кез келген химиялық реакция бір сәтте екі бағытта жүреді. Химиялық реакция нәтижесінде жаңа өнімнің алынуы- оң жаққа қарай жүретін реакцияға жатады.Ал реакция кері жүріп, әуелгі қосылыстардың қайта шығуы кері бағыттағы реакция болады. Сондай –ақ жылу бөліне жүретін экзотермиялық реакцияларды тура бағыттағы десе, сырттан жылу қабылдайтын эндотермиялық кері реакция дейлі. Белгілі бір уақыт өткен соң тура және кері реакциялар теңеседі. Екі реакцияның жылдамдығы өзара теңелген жағдайда, қысым, температура сияқты параметрлер өзгерссіз қалатын болса, химиялық тепе- теңдік орнап, реакцияға түсетін заттардың концентрациясы тұрақталады.Химялық қайтымды реакциялар химиялық тепе –теңдік орнағанша жүреді. Термодинамикалық тұрғыдан олар қайтымсыз және жұмысы тиімді емес. Әйтседе тура және кері бағыттағы химиялық реакцияларды үздіксіз қозғалыстағы бөлшектер түрінде қарастыратын болсақ, оны термодинамикалық қайтымды процеске жақындатуға болады. Системадағы тепе- теңдік сыртқы жағдайдың әсерін әлсіретуге бағытталады. Тепе- теңдікке термодинамикалық факторлар: көлем, қысым, температура, концентрация әсер етеді.Химялық тепе- теңдік сыртқы жағдайға тәуелді өзгеріп тұратын динамикалық құбылыс.Системадағы тепе- теңдіктің қандай бағытта, қалай ығысатынын көрсететін тепе- теңдік ережесі және ығысу ережесі бар. Бұл ережелер тепе- теңдіктің ығысуындағы Ле-Шателье принципі делінеді. Егер тепе-теңдіктегі системаға сыртқы жағдай әсер етсе қысым, көлем, температура, концентрация өзгеретін болса, реакция осы өзгеріске себепкер болған факторларды төмендету бағытында жүреді, яғни системадағы тепе-теңдік сыртқы жағдайдың әсерін әлсіретуге бағытталады.

Ле-Шателье принципі өңдеу

Химиялық тепе теңдік күйіне келіп тұрған жүйе жағдайының (концентрация,температура,қысым) біреуін өзгерту, тепе-теңдікті сол өзгертуге Қарсы әрекет туғызатын реакция бағытына қарай ығыстырады. Температура көтерілгенде тере теңдік эндотермиялық (жылу сіңіре жүретін) реакция бағытына қарай, ал температураны төмендеткенде экзотермиялық (жылу шығара жүретін) реакция бағытына қарай ығыстырады. Қысымының жоғарлауы газ күйіндегі заттар мольдерінің жалпы саны азаятын бағытқа, яғни қысымды төмендететін бағытқа қарай ығысуына әкеледі. Мысалы:Тепе теңдік қай бағытқа қарай ығысады , егер тұрақты температура газ қоспасының көлемін кішірейту арқылы қысымды жоғарылатса

Дереккөздер өңдеу

"Қазақ Энциклопедиясы", 9 том