Люминесценттік камера

Люминесценттік камера

Люминесценттік камера сцинтилляциялық камера — шапшаң қозғалған зарядталған бөлшектер люминофор (сцинтиллятор) арқылы өткен кезде оның жарқырау қасиетіне негізделген иондаушы бөлшектердің траекториясын (іздерін, тректерін) бақылауға және тіркеуге арналған аспап. Зарядталған бөлшек өз траекториясының маңында орналасқан атомдар мен молекулаларды иондай және қоздыра отырып, зат ішінде энергиясын жоғалтады. Энергияның осы кеміген үлесі есебінен сцинтилляторда жарқыл пайда болады. Мұны сезгіш фотоэлектрондық көбейткіштер арқылы, ал кейбір жағдайларда жақсы адаптацияланған (бейімделген) көзбен де көруге болады. Іздің жарқырауының ұзақтығы люминофордың қасиетіне байланысты. Бейорганикалық сцинтилляторларда жарқырау ұзақтығы 10–4 с-тан 10–7с-қа дейін, ал органикалық сцинтилляторларда 10–9 с-қа дейін жетеді. Ең жетілдірілген сцинтилляторда иондаушы бөлшек ізінің әрбір см ұзындығынан 105 — 107 жарық кванты (фотоны) ғана ұшып шығатындықтан ізді тікелей суретке түсіру мүмкін емес. Алғашқы Люминесценттік камераны кеңестік физик Е.К. Завойский әріптестерімен бірлесіп жасаған (1952). Люминесценттік камераның бір нұсқасы а-суретте көрсетілген. Мұнда сцинтиллятор (1) ретінде иодты цезий (CsІ), ал кескін жарықтылығының күшейткіші ретінде көп каскадты электрондық оптикалық түрлендіргіш (ЭОТ) қолданылған. Объектив (3) арқылы кристалдағы бөлшек ізінің (2) кескіні ЭОТ-тың фотокатодына (4) проекцияланады. ЭОТ-тың көмегімен жарықтылығы 105 — 106 есе күшейтілген бейне түрлендіргіштен шығар жердегі люминесценттік экранға (5) түсіп, фотоаппаратпен (6) суретке түсіріледі. Мұнда түрлендіргіштің көмегімен күшейтілген іздің бейнесі тікелей суретке түсірілмейді, ол ең алдымен, таратқыш телевизор түтіктің (7) жәрдемімен бейнесигналға түрленеді. Сөйтіп, өте қашыққа орналасқан теледидар (8) экранында қайта көрсетіледі, ал дыбыс магнитофон (9) таспасына жазылады. Осыдан алынған мәліметтер шапшаң жұмыс істейтін ЭЕМ-де (10) өңделеді. Бейненің контрастылығы мен жарықтылығы радиотехника жабдықтардың көмегімен реттеледі. Кейбір Люминесценттік камерада талшықты оптиканың көмегімен жарық бірнеше есе көп жиналады. Люминесценттік камера сезгіштігі жоғары, әрі инерциясыз детектор ретінде авторадиографияда, дефектоскопияда, рентгеноскопияда да пайдаланылады.

Дереккөздер

• Қазақ энциклопедиясы