Мал терілерінің түрлері мен атаулары

Мал терілерінің түрлері мен атаулары өңдеу

Қазақ халқының тұрмыс - тіршілігінде малдың етін, сүтін азық етсе, терісі мен жүнін киім - кешек тігуге, тұяғы мен мүйізінен, сүйегінен әртүрлі қолөнер бұйымдарын әзірлеген.Төрт түлік малдың терісі өте қымбат шикізат. Соның ішінде ірі қараның терісін сиыр терісі, өгіз терісі, тайынша терісі, бұзау терісі деп төртке бөліп атаған.Жылқы терісін - бие терісі, жабағы және құлын терісі деп үшке бөледі. Түйе терілерін атан терісі, бота терісі дейді. Мал терілері негізінде жондық, қабырғалық, үйектік, пұшпақ мойын, таңлақ деген бөліктерге бөлінеді.

Қой мен ешкі терілері өңдеу

Қой терілерін: жабағы тері, қырықпа тері, күздік тері, соғым терісі, тақыр тері, тоқтышақ терісі, сеңсең тері, елтірі, мари, жылбысқа деп бөлінеді.

Жабағы - қой - ешкінің сәуір, мамыр айларындағы жабағы жүні, қопсымаған қалық түбітті терісі.

Қырықпа - жабағы жүн мен күзем жүндері қырқылғаннан кейін сойылған малдың сұйық жүнді терісі.

Күздік тері - қазан, қараша айларында сойылған малдың өңі қалың терілері. Бұл теріден тон, шалбар. ішік, бөрік тігуге болады.

Соғым терісі - жүндес, қыртысы қалың мықты терілер.

Тақыр тері - жүнін қырқып алысымен сойылған немесе жүнін жидітіп алған тері. Бұдан жарғақ шалбар, қап, тұлып, дорба т.б заттар жасалады.

Сеңсең - үш ай мен бес ай аралығындағы қозының қырқылмаған терісі.Көбінесе ішік, тымақ, бөрік, бөстек жасауға қолданылады.

Елтірі - туғанына 2-3 ай болған қозы терілері. Одан ішік, тымақ, бөрік, жаға жасайды.

Мари - туа салып немесе бір-екі тәуліктеөлген қозы, лақ терілері. Бөрік, тымақ тігуге, әдіптеуге киім тысынкөмкеруге қолайлы. Маридің жүні тықыр, жылтыр, таңдай өрнекті болып келеді.

Жылбысқы - іште жатып өлген немесе туа салып өлген қозының өте жұқа терісі.

Тоқтышақ терісі - сеңсеңі қырқылғаннан кейін біркелкі майда жүн өскен, 4-5 айдан асқан қозы терісі. Ол киімнің барлық түрін тігуге жарамды, жеңіл әрі жылы, жұмсақ тері. Одан қаптама тон жасайды.

Ешкі терілерін - жүндес тері, тақыр тері, түбітті тері, серке терісі, лақ терісі, мари терісі деп бөледі.Ешкі терілері өте төзімді, берік болады. Одан әр алуан түрлі киімдер тігуге болады. Әртүрлі қапшықтар, мес, шанаш т.б ыдыстар тігеді.

Дереккөздер өңдеу

Қазақ халқының ұлттық киімдері, 2012 жыл.