Мандам

Мандам (Lymphangіtіs epіzootіca) — жылқыда, есекте, қашырда кездесетін жұқпалы, созылмалы ауру. Ауру қоздырғышы — грибок; жарақаттанған тері арқылы лимфа бездері мен лимфа тамырларына зақым келтіреді. Жылқының иық, бас, кеуде терісінің бетіне жақын лимфа тамырларын ісіндіреді. Мандамның жасырын кезеңі 1 — 3 айға созылады. Ауру ұзаққа созылса мал арықтайды. Асқынған Мандам тіндерді тітіркендіреді, шірітеді, іріңді жара пайда болады. Аурудың тамыр бойын қуалай бөртіп басталған кезі дәстүрлі шаруашылықта “желі маңдам”, тұла бойға қаптап, бөрткендегісін “жаңбыр маңдам” деп атайды. Мандамды анықтау үшін аллергиялық реакция жасалады. Оны маңқадан ажырату үшін ауру малдың көзіне маллеин тамызады және қанын тексереді. Маңқа ауруына шалдыққан малда 1 тәуліктен кейін көзінің ішінде ірің пайда болады, ал Мандамға ұшырағандарында мұндай реакция болмайды. Аурудан сақтандыру үшін ауру малды 3 ай карантинге қояды. Емі: антибиотиктер береді, жараға Вишневский майын жағады. Мандамның асқынған түрін емдемейді, етін жемейді, терісін пайдаланбайды. Дәстүрлі емдеуде Мандам түйініне шала күйдірілген тотияйын 3 — 4 күн қатарынан салынып, бұл әдіс 1,5 — 2 ай бойы апта сайын қайталанып отырған.