Марқакөл ауданы
Марқакөл ауданы — Шығыс Қазақстан облысының шығыс бөлігінде орналасқан әкімшілік-аумақтық бірлік. Орталығы – Марқакөл ауылы.
| Қазақстан ауданы | |
| Марқакөл ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
5 |
| Ауыл саны |
23 |
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Марқакөл ауылы, Крахмаль көшесі, №67 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Құрылған уақыты | |
| Жер аумағы |
11 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
▼7814 адам (2021) |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды |
16 |
|
| |
Тарихы өңдеу
Марқакөл ауданы Семей округінің құрамында 1928 жылы 17 қаңтарда Семей облысы Зайсан уезінің Дарственный және Пограничный болыстарының бөліктерінен құрылды (1928 жылы 3 қыркүйекте БОАК бекітілген)[1]. Оның құрамына жеті селолық кеңес (Боран, Черняев, Горный, Өспен, Шүмек, Алексеев, Архипов) және үш ауылдық кеңес (Шығыр, Қалжыр, Терісай) кірді[2].
БОАК 1930 жылғы 23 шілдедегі жарлығымен Қазақ АКСР-інде округтік бөлініс жойылып, іріленділген аудандарға негізделген аудандық бөлініс енгізілді. Осыған байланысты Марқакөл ауданы таратылып, оның аумағы 1930 жылы 17 желтоқсаннан бастап тікелей республикалық бағыныста болған Зайсан және Катонқарағай аудандарының[3] құрамына енді.
1939 жылы 16 қазандағы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Жарлығымен Зайсан және Катонқарағай аудандарының шағындалуына байланысты Марқакөл ауданы 1932 жылдың 20 ақпанынан бастап болған Шығыс Қазақстан облысының құрамында қайта құрылып, құрамында он ауылдық кеңестерді біріктірді: Алексеев, Архипов, Горный, Қалжыр, Өспен, Шығыр, Бобров, Бұғымүйіз, Орлов, Пролетар[4].
1954 жылғы 13 тамыздағы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Жарлығымен ауылдық кеңестердің бір бөлігі: Өспен және Алексеев - Алексеев, Бұғымүйіз бен Орлов — Орлов, Қалжыр мен Шығыр — Шығыр ауылдық кеңестеріне біріктірілді[5].
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1957 жылғы 26 қыркүйектегі жарлығымен ауылдық кеңестер: Бобров, Орлов және Пролетар - Бобров, Боран және Шығыр - Боран, Горнов және Архипов - Горнов ауылдық кеңестеріне біріктірілді[6].
1963 жылы 2 қаңтарда Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Жарлығымен Марқакөл ауданы екінші рет таратылды, аумағы Күршім ауылдық ауданы құрамына кірді[7].
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1964 жылғы 31 желтоқсандағы жарлығымен ауылдық және өнеркәсіптік аудандарға бөліну тоқтатылды. Күршім ауданынан жаңадан құрылған Марқакөл ауданына: Алексеев, Бобров, Боран, Горнов ауылдық кеңестері берілді[8].
Шығыс Қазақстан облыстық атқару комитетінің 1967 жылғы 12 шілдедегі № 353 шешімімен Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің 1967 жылғы 29 мамырдағы қаулысына сәйкес Черняев ауылдық кеңесі құрылды[9].
Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Төралқасының 1972 жылғы 28 маусымдағы жарлығымен Қарой ауылдық кеңесі құрылды[10].
1986 жылы аудан құрамына 6 ауылдық кеңес кірген: Алексеев, Бобров, Боран, Горный, Қараой, Черняев.[11]
Қазақстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 23 мамырдағы жарлығымен Марқакөл ауданы үшінші рет таратылып, аумағы Шығыс Қазақстан облысы Күршім ауданының құрамына енді[12][13].
2023 жылғы 28 желтоқсандағы ҚР Президентінің №424 Жарлығымен 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап Марқакөл ауданы төртінші рет құрылып, Күршім ауданының құрамынан бөлініп шықты.[14]
Географиялық орны өңдеу
Аудан батысында Күршім, солтүстігінде Катонқарағай, оңтүстігінде Зайсан аудандарымен, шығысында Қытай Халық Республикасымен шектеседі.
Халқы өңдеу
| 1959 | 1970 | 1979 | 1989[15] | 2009 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|
| 17532 | ▲21720 | ▲22222 | ▲22458 | ▼12477 | ▼7814 |
Әкімшілік бөлінісі өңдеу
23 елді мекен 5 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ақбұлақ ауылдық округі | 738 | ▼243 | 32,9 | 372 | ▼140 | 37,6 | 366 | ▼103 | 28,1 |
| Боран ауылдық округі | 2901 | ▼1697 | 58,5 | 1465 | ▼909 | 62 | 1436 | ▼788 | 54,9 |
| Қалжыр ауылдық округі | 2543 | ▼1514 | 59,5 | 1272 | ▼771 | 60,6 | 1271 | ▼743 | 58,5 |
| Марқакөл ауылдық округі | 5124 | ▼3531 | 68,9 | 2561 | ▼1804 | 70,4 | 2563 | ▼1727 | 67,4 |
| Төсқайың ауылдық округі | 1171 | ▼829 | 70,8 | 604 | ▼459 | 76 | 567 | ▼370 | 65,3 |
| ЖАЛПЫ САНЫ | 12477 | ▼7814 | 62,6 | 6274 | ▼4083 | 65 | 6203 | ▼3731 | 60,1 |
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Қазақстанның әкімшілік-аумақтық бөлінісі анықтамалығы (1920 ж. тамыз — 1936 ж. желтоқсан), А-А, 1956., С. 200.
- ↑ Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік мұрағаты, ф. 752, оп. 2, д. 489, л. 33.
- ↑ Қазақстанның әкімшілік-аумақтық бөлінісі анықтамалығы (1920 ж. тамыз — 1936 ж. желтоқсан), А-А, 1956, — С. 212.
- ↑ Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік мұрағаты, ф. 752, оп. 2, д. 147, л. 1.
- ↑ ҚР Орталық мемлекеттік мұрағаты, ф. 1109, оп.5, д. 511, л. 104
- ↑ ҚР ОМА, ф. 1109, оп. 5, д. 633, л. 32.
- ↑ КСРО Жоғарғы Кеңесінің тізімдемелері, 1963 ж., №12, 169—172 б.
- ↑ КСРО Жоғарғы Кеңесінің тізімдемелері, 1965 ж., №2, 44 б.
- ↑ Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік мұрағаты, ф. 176, оп. 3, д.1061, л. 15.
- ↑ КСРО Жоғарғы Кеңесінің тізімдемелері, 1972, №29, 37 б.
- ↑ Қазақ КСР. 1986 жылғы 1 қаңтарға әкімшілік-аумақтық бөлініс
- ↑ Газета «Казахстанская правда», 24 мамыр 1997, № 121.
- ↑ Марқакөл ауданы. Әкімшілік-аумақтық өзгерістер
- ↑ Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының кейбір мәселелері туралы
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары