Стаз

Стаз (грек.Stasis-тоқтау)- деп ұсақ артериялар мен көктамырларда және қылтамырларда қан ағымының мүлде тоқтап қалуын айтады. Ол нағыз (қылтамырлық), ишемиялық және веналық болып бөлінеді. Нағыз (қылтамырлық) стаз қанның аққыштық (реологиялық) қасиеті бұзылуынан немесе қылтамырлардың бүліністерінен дамиды.Ишемиялық стаз қылтамырларға артериялар арқылы қан келудің тоқтауынан болады. Веналық стаз- көктамырлармен қанның ағып кетуі бұзылудан, қанның қылтамырларында іркілуінен дамиды. Нағыз стаз: физикалық (суық, ыстық температура); химиялық (улар, ас тұзының артықшылығы, скипидтар, кротон майы т.б.) биологиялық (бактериялар) ықпалдардың әсерлерінен дамиды. Оның дамуында қылтамырлардың ішінде эротроциттердің шоғырланысы (агрегациясы) қан ағуды қиындатып, тоқтатуы маңызды.Эротроциттердің шоғырланысы қылтамырлар ішіне енген агрегация туындататын ықпалдардың тікелей әсерлерінен дамиды. Олар эротроциттердің сыртқы мембранасында физикалық-химиялық өзгерістерге ұшыратады. Нағыз стаздың патогенезінде қанның қоюлануынан қылтамырларда қан ағу жылдамдығы баяулауы маңызды орын алады. Бұл кезде қылтамырлардың қабырғаларының өткізгіштігі көтерілуінің маңызы үлкен. Оған тіндердегі зат алмасуларының өнімдері (органикалық қышқылдар, төмен рН),биологиялық белсенді заттар (серотонин, брадикинин, гистамин т.б.) әкеледі. Осыдан тамыр қабырғаларының өткізгіштігі көтерілуі, ұсақ тамырлардың кеңуі, қанның қоюлануы, оның ағу жылдамдығының баяулауы , эротроциттердің өзара жабысуына әкеліп, стаз дамытады. Қан тамырлары қабырғаларының өткізгіштігі көтерілуінен әлбуминнің тамыр сыртына шығуы артып, қан сұйығында әлбумин-глобулин арақатынасы төмендейді.Содан эроторциттердің сыртқы беттерінде электр дәрмені (заряды) азаюы олардың бір-біріне жабысуына мүмкіншілік жасайды. Стаздың нәтижесінде тіндерге қан келу тоөтап, олар қоректік заттармен, оттегімен қамтамасыз етілмейді. Тін жасушалары тіршілігін жоғалтады.Бірақ стаздың бастапқы кезінде эроторциттердің гемолизі, қан ұю үрдістері қосылып, стаз қайтымсыз сатысына ауысады. Бұл саты «сладж» (ағылш.Sludge-кір, балдыр) деп аталады.Эротроциттер сыртқы қабықтарын жоғалтып, біркелкі массаға айналады. Мидың, жүректің, бүйректің майда тамырларында стаз дамуы организм үшін өте қауіпті.

Дерек көздер өңдеу

Патофизиология,Алматы 2011,Әділман Нұрмұхамбетұлы