Сопылық
Сопылық немесе тасаууф(араб.: تصوّف, taṣawwuf) — зуһд (аскетизм), жақсылықтармен әшекейлену, нәпсіні тазарту және рухтың дәрежесін көтеру. Тасаууф ғылымы — сопылықты ұстанатын адамдардың сенімдерінің жинағы және олардың оңаша халінде және жиындарда ұстанатын әдептері[1]. Сопылық — дүниеден безуге, нәпсіні есептеуге, тәнге қатысы бар нәрселерден бет бұруға, нәпсіні тазалауға, Аллаһ тағалаға мағрифатқа немесе хақиқатқа иман келтіру арқылы қосылу (араб.: فناء — нирвана) дәрежесіне жетуге ұмтылысқа негізделген өмір салты[2]. Сопылықты ұстанушыны сопы (араб.: صوفي, суфий) деп атайды. Сопылар өздерін Мұхаммед пайғамбар ﷺ Жәбірейіл хадисінде айтқан[3] ихсанды жүзеге асырушылар санайды.
Классикалық сопы ғалымдар сопылықты «мақсаты жүректі қайтару мен Аллаһтан басқа заттардан бұру» деп анықтаған[4]. Дарқауи тариқатының (ағыл.)қазақ. сопылық ұстазы Ахмад ибн Аджиба (ағыл.)қазақ. сопылық «сол арқылы Құдайдың ішкі болмысының құзырында қалай саяхаттауды, ластықтан тазалануды, жақсы қасиеттермен әсемдеуді білуге болатын ғылым» деген[5].
Классикалық сопылар зікірге құлшыныспен және аскетизммен ерекшеленетін болған. Сопылықтың ізбасарлары ерте Умәйя халифатының кезіндегі дүниеге деген құлшынысқа реакция ретінде пайда болған[6]. Сопылық мыңжылдықтар бойы көптеген мәдениеттердің әсерін басынан өткізіп, бастапқыда араб тілімен, содан кейін парсы, түрік және басқа да ондаған тілдерде ойларын білдіреді. Сунниттік немесе шииттік боп келетін[7] сопылық тариқаттарының түп негізі Мұхаммед пайғамбардың ﷺ күйеу баласы Әли ибн Әбу Талибке дейін жетеді деп саналады. Тек Нақшбандийа тариқаты ғана өз негізін Әбу Бәкірден бастайды[8]
Терминнің этимологиясы мен шығу тегі өңдеу
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
«Сопылық» терминінің екі шығу тегі бар деп тұжырымдалады. Бұл сөздің түбірі арабтың «сафа» (араб.: صفا, тазалық) сөзімен байланысты деген пікір бар. Басқалар бұл сөз арабтың «суф» (араб.: صوف, жүн) сөзінен шығып, ертедегі сопылардың жүннен тоқылған киім үлгілерін білдіреді деп санайды.
Негізгі сенімдері өңдеу
|
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Барлық мұсылмандар өздерін Аллаһқа баратынына сеніп, өлімнен және Қияметтен кейін жұмақта орын алуға ұмтылғанымен, сопылар Құдайдың болмысын тану және оған жақындау бұл өмірде де мүмкін деп санайды[9]. Сопылардың басты мақсаты Аллаһтың разылығын іздеп, адамның бастапқы халін (фитра) қалпына келтіру деп саналады[10].
Тағылым өңдеу
|
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Сопылық жолына түсу үшін оқушы өзіне ұстаз табу керек, себебі бұл оқушының дәрежесінің өсуіне қажетті шарт. Ұстаз оқытуға құқылы болу үшін басқа шейхтан рұқсат қағазын (Иджаза (ағыл.)қазақ.) алу керек. Ұстаздан шәкіртке жалғасатын бұл тізбек Силсилә (ағыл.)қазақ. деп аталады.
Тарихы өңдеу
Шығу тегі өңдеу
|
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |
Бастапқыда сопылық тек қана Исламның интернализациясы ретінде қарастырылды[11]. Бір пікір бойынша сопылық негізін Құраннан, оны оқып, терең ойланудан бастау алады[12]. Басқалар сопылықты Мұхаммед пайғамбарға ﷺ еру, сол арқылы Аллаһқа жақындаудан басталған дейді[13]. Бұдан қарапайымырақ теорияларға сәйкес мұсылмандардың елдерді көптеп жаулап алуы христиан монахтары мен тақуаларды мұсылман қоластына әкелді. Олар көптеген ғасырлар бойы белсенді рухани өмірмен өмір сүріп, олардың әдіс-тәсілдері сопылықтың негізін қалаған тақуа мұсылмандарға әсер еткен[14].
Дереккөздер өңдеу
- ↑ تصوّف — «Муғджам әл-уасит» (ар.)
- ↑ تصوّف — «Заманауи араб тілі» сөздігі (ар.)
- ↑ «Сахих Муслим»
- ↑ Ahmed Zarruq, Zaineb Istrabadi, Hamza Yusuf Hanson—"The Principles of Sufism". Amal Press. 2008.
- ↑ An English translation of Ahmad ibn Ajiba's biography has been published by Fons Vitae.
- ↑ Hawting Gerald R. The first dynasty of Islam: The Umayyad Caliphate AD 661-750 — Routledge, 2000. — ISBN 0-415-24073-5. See Google book search.
- ↑ Rehearing Quran in open Translation Мұрағатталған 13 шілденің 2011 жылы. Neil Douglas-Klotz
- ↑ Kabbani Muhammad Hisham Classical Islam and the Naqshbandi Sufi Tradition — Islamic Supreme Council of America, 2004. — P. 557. — ISBN 1-930409-23-0.
- ↑ Sufism, Sufis, and Sufi Orders: Sufism's Many Paths
- ↑ Abdullah Nur ad-Din Durkee, The School of the Shadhdhuliyyah, Volume One: Orisons, ISBN 977-00-1830-9
- ↑ IslamOnline.net[dead link]
- ↑ Massignon, Louis. Essai sur les origines du lexique technique de la mystique musulmane. Paris: Vrin, 1954. p. 104.
- ↑ Imam Birgivi, The Path of Muhammad, WorldWisdom, ISBN 0-941532-68-2
- ↑ Hodgson Marshall G.S. The Venture of Islam, Vol 1: The Classical Age of Islam — Chicago and London: University of Chicago Press, 1958. — P. 394.