Тежеулік сәуле

Тежеулік сәуле – зарядты бөлшектердің атомдық ядролар мен электрондық қабықшалардың электрстатикалық өрісте тежелуінен пайда болатын электрмагниттік сәуле. Кейде Тежеулік сәуле деп магнит өрісінде қозғалған зарядты бөлшектердің фотондар шығаруын (синхронды сәуле шығару), сондай-ақ элементар бөлшектердің ыдырауы кезінде шығатын -сәулелерін де айтады. Тежеулік сәуле фотондарының энергиясы үздіксіз спектрлі және Еh шартын қанағаттандыратын жиілік алқабын қамтиды. Жиіліктің ең жоғ. мәні бөлшектің (мысалы, электрон) кинетикалық энергиясының (Е) фотон энергиясына (h, мұндағы ї – Планк тұрақтысы,  – жиілік) түгелдей жұмсалуына сәйкес келеді. Тежелетін бөлшек үдеуі оның массасына, ал Тежеулік сәуле қарқындылығы массаның квадратына кері пропорционал болуы себепті ауыр бөлшектердің Тежеулік сәулесі жеңіл бөлшектердікінен әлсіз келеді. Электрондардың Тежеулік сәулесі рентген сәулелері деп аталады. Бетатрондағы электрондар шоғына қойылған нысанадан қатаң -сәулелер пайда болады. Бұлар техникада, медицинада, т.б. кеңінен пайдаланылады. Тежеулік сәуленің заттан өту қабілеті жоғары болғандықтан, олардың зиянды әсерінен қорғану шаралары қарастырылады. Тежеулік сәуле заттардың атомдық құрылымын, элементар бөлшектерді, сәуленің затпен әсерлесуін, т.б. зерттеулерде және өндірістік, тұрмыстық, т.б. мақсаттарда пайдаланылады.