Тітіркенгіштік

Тітіркенгіштік – тірі клеткалардың, тіндердің (ұлпалардың) немесе тұтас организмнің ішкі және сыртқы тітіркендіргіштерге жауап қайтару қабілеттілігі; ортаның өзгерістеріне бейімделушілік процесі. Тітіркенгіштікті тіршілік дамуының барлық деңгейлерінен байқауға болады, ол зат алмасу, электр потенциалы, протоплазма жағдайының өзгерістері сияқты кешенді өзгерістермен қабаттаса жүреді, ал жоғары сатыдағы жануарларда ол өздеріне тән қызметтерді орындаумен байланысты. Мысалы, жүйке импульстерін өткізу, бұлшық еттерді жиыру, секрет бөлу, т.б.; өсімдіктерде тітіркенгіштік мембрананың құрылымдық және функциялық өзгерістерімен байланысты және олардың реттеушілік жүйесінің негізін құрайды. Өсімдіктер дүниесінде тітіркенгіштікті жарыққа қайтаратын жауап реакцияларынан (фотопериодизм, фототропизм), гравитациялық алау (геотропизм) және қозғалыс реакцияларынан байқауға болады. Жануарларда, оның ішінде жүйке жүйесі болмайтын жануарларда тітіркендіруге қайтаратын жауап реакциялары тұтастай протоплазманы қамтиды және ол жауап әрекеттері қозғалыс реакциясы түрінде көрінеді. Көп клеткалы жануарларда жүйке және бұлшық ет тіндері (ұлпалары) тітіркендіруге қайтаратын жауап реакцияларының тез және нақты орындалуын қамтамасыз етеді. Жоғарғы жүйке жүйесі мен сана арқылы тітіркендіргіштермен (рефлекторлы түрді) реактивті байланыстың жанама нысандары нығайып, жетіле түседі. Жүйке және бұлшық ет клеткаларының тітіркендіруге жауап реакциясы болады (Қозу). Кейде тін (ұлпа) мен клеткалардың жергілікті реакцияларын реактивтік деп, ал толқын тәрізді таралатын процестердің пайда болуын қозғыштық деп атайды.