Түркияның әкімшілік бөлінуі
Әкімшілік-аумақтық жағынан Түркия 81 илге бөлінеді[1] (түр. il - «облыс»)[2].
ИлдерӨңдеу
Илдің мемлекеттік басқаруын үкімет тағайындайтын әкім - уәли (түр. vali) жүзеге асырады. Әкімнің резиденциясы уәлаят (түр. vilayet) деп аталады, демек, ил (провинция) деген бұрынғы термин.
Әрбір ил илче (түр. ilçe) немесе аудандарға бөлінеді. Илдің әкімшілік орталығы оның орталық аймағында орналасқан - меркез илче (түр. merkez ilçe).
Әдетте, немесе олардың әкімшілік орталықтарымен бірдей атауы бар. Бірақ ерекшеліктер бар: Хатай илі (әкімшілік орталығы - Антакия қаласы), Коджаэли илі (әкімшілік орталығы - Измит қаласы) және Сакария (әкімшілік орталығы - Адапазары қаласы).
1926 жылы Түркия 57 илге бөлінді, 1939 жылы Хатай қосылды, 1947 жылы Артвин, Тунджели, Каракүз (қазіргі Бингөл), Битлис және Хаккяри, 1953 жылы — Ушак, 1954 жылы — Сакария және Адыяман, 1957 жылы — Невшехир құрылды. 1957-1989 жылдар аралығында ил саны тұрақты болып қалды — 67. 1989 жылы — Кырыккале, Караман, Байбурт және Аксарай, 1990 жылы — Батман және Шырнак, 1991 жылы — Бартын, 1994 жылы — Ыгдыр және Ардахан, 1995 жылы — Ялова, Карабүк және Килис, 1997 жылы — Османие, 1999 жылы — Дүздже.
Қазіргі уақытта Түркия аумағы келесіге (провинцияларға) бөлінеді:
№ | Ил (қаз.) | Ил (түр.) | Ил алаңы, км² |
Ил тұрғыны, адам. (2009)[3] |
Халық тығыздығы, адам/км² |
Әкімшілік орталығы |
Әкімшілік орталықтың халқы, чел. |
Код [4] |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | Ағры | Ağrı | 11 315 | 537 665 | 47,52 | Ағры (Каракөсе) | 79 764 | 04 |
2 | Адана | Adana | 14 256 | 2 062 226 | 144,66 | Адана (агл.) | 1 130 710 | 01 |
3 | Адыяман | Adıyaman | 7 572 | 588 475 | 77,72 | Адыяман | 178 538 | 02 |
4 | Айдын | Aydın | 7 922 | 950 757 | 120,01 | Айдын | 142 267 | 09 |
5 | Ақсарай | Aksaray | 8 051 | 396 084 | 49,20 | Ақсарай | 129 949 | 68 |
6 | Амасья | Amasya | 5 731 | 365 231 | 63,73 | Амасья | 74 393 | 05 |
7 | Анкара | Ankara | 25 615 | 5 017 914 | 195,90 | Анкара (агл.) | 3 203 362 | 06 |
8 | Анталия | Antalya | 20 599 | 1 719 751 | 83,49 | Анталия | 603 190 | 07 |
9 | Ардахан | Ardahan | 5 495 | 133 756 | 24,34 | Ардахан | 17 274 | 75 |
10 | Артвин | Artvin | 7 493 | 191 934 | 25,62 | Артвин | 23 157 | 08 |
11 | Афионқарахисар | Afyonkarahisar | 14 532 | 701 326 | 48,26 | Афионқарахисар | 128 516 | 03 |
12 | Байбурт | Bayburt | 4 043 | 97 358 | 24,08 | Байбурт | 32 285 | 69 |
13 | Балыкесир | Balıkesir | 14 442 | 1 076 347 | 74,53 | Балыкесір | 215 436 | 10 |
14 | Бартын | Bartın | 1 960 | 184 178 | 93,97 | Бартын | 35 992 | 74 |
15 | Батман | Batman | 4 671 | 456 734 | 97,78 | Батман | 246 678 | 72 |
16 | Биледжик | Bilecik | 4 181 | 194 326 | 46,48 | Биледжик | 34 105 | 11 |
17 | Бингөл | Bingöl | 8 402 | 253 739 | 30,20 | Бингөл | 68 876 | 12 |
18 | Битлис | Bitlis | 8 413 | 388 678 | 46,20 | Битлис | 44 923 | 13 |
19 | Болу | Bolu | 10 716 | 270 654 | 25,26 | Болу | 84 565 | 14 |
20 | Бурдур | Burdur | 7 238 | 256 803 | 35,48 | Бурдур | 63 363 | 15 |
21 | Бурса | Bursa | 11 087 | 2 550 645 | 230,06 | Бурса (агл.) | 1 194 687 | 16 |
22 | Ван | Van | 20 927 | 1 022 330 | 48,85 | Ван | 284 464 | 65 |
23 | Газиантеп | Gaziantep | 7 194 | 1 285 249 | 178,66 | Газиантеп (агл.) | 853 513 | 27 |
24 | Гиресун | Giresun | 7 151 | 523 819 | 73,25 | Гиресун | 83 636 | 28 |
25 | Гүмүшхане | Gümüşhane | 6 125 | 186 953 | 30,52 | Гүмүшхане | 30 270 | 29 |
26 | Денизли | Denizli | 11 716 | 950 029 | 81,09 | Деңізлі | 275 480 | 20 |
27 | Диярбақыр | Diyarbakır | 15 162 | 1 362 708 | 89,88 | Диярбақыр | 545 983 | 21 |
28 | Дүздже | Düzce | 1 065 | 314 261 | 295,08 | Дүздже | 56 649 | 81 |
29 | Зонгулдак | Zonguldak | 3 470 | 615 599 | 177,41 | Зонгулдак | 104 276 | 67 |
30 | Измир | İzmir | 11 811 | 3 370 866 | 285,40 | Измир (агл.) | 2 232 265 | 35 |
31 | Йозгат | Yozgat | 14 083 | 682 919 | 48,49 | Йозгат | 73 930 | 66 |
32 | Қайсері | Kayseri | 17 116 | 1 060 432 | 61,96 | Қайсері (агл.) | 536 392 | 38 |
33 | Карабүк | Karabük | 2 864 | 225 102 | 78,60 | Карабүк | 100 749 | 78 |
34 | Қараман | Karaman | 8 816 | 243 210 | 27,59 | Қараман | 105 384 | 70 |
35 | Карс | Kars | 9 594 | 325 016 | 33,88 | Карс | 78 473 | 36 |
36 | Кастамону | Kastamonu | 13 473 | 375 476 | 27,87 | Кастамону | 64 606 | 37 |
37 | Кахраманмараш | Kahramanmaraş | 14 213 | 1 002 384 | 70,53 | Кахраманмараш | 326 198 | 46 |
38 | Килис | Kilis | 1 239 | 114 724 | 92,59 | Килис | 70 670 | 79 |
39 | Коджаели | Kocaeli | 3 635 | 1 206 085 | 331,80 | Измит | 195 699 | 41 |
40 | Конья | Konya | 40 824 | 2 192 166 | 53,70 | Конья (агл.) | 742 690 | 42 |
41 | Кыркларели | Kırklareli | 6 056 | 328 461 | 54,24 | Кыркларели | 53 221 | 39 |
42 | Кыршехир | Kırşehir | 6 434 | 253 239 | 39,36 | Кыршехир | 88 105 | 40 |
43 | Кырыккале | Kırıkkale | 4 589 | 383 508 | 83,57 | Кырыккале | 205 078 | 71 |
44 | Күтахья | Kütahya | 12 119 | 656 903 | 54,20 | Күтахья | 166 665 | 43 |
45 | Малатья | Malatya | 12 235 | 853 658 | 69,77 | Малатья | 381 081 | 44 |
46 | Маниса | Manisa | 13 120 | 1 260 169 | 96,05 | Маниса | 214 345 | 45 |
47 | Мардин | Mardin | 9 097 | 705 098 | 77,51 | Мардин | 65 072 | 47 |
48 | Мерсин | Mersin | 15 737 | 2 271 400 | 144,34 | Мерсин | 545 000 | 33 |
49 | Муғла | Muğla | 12 716 | 715 328 | 56,25 | Муғла | 43 845 | 48 |
50 | Муш | Muş | 8 023 | 453 654 | 56,54 | Муш | 67 927 | 49 |
51 | Невшехир | Nevşehir | 5 438 | 309 914 | 56,99 | Невшехир | 67 864 | 50 |
52 | Ниғде | Niğde | 7 318 | 348 081 | 47,57 | Ниғде | 78 088 | 51 |
53 | Орду | Ordu | 5 894 | 887 765 | 150,62 | Орду | 112 525 | 52 |
54 | Османие | Osmaniye | 3 189 | 458 782 | 143,86 | Османие | 173 977 | 80 |
55 | Ризе | Rize | 3 792 | 365 938 | 96,50 | Ризе | 78 144 | 53 |
56 | Сакарья | Sakarya | 4 895 | 756 168 | 154,48 | Адапазары | 283 752 | 54 |
57 | Самсун | Samsun | 9 474 | 1 209 137 | 127,63 | Самсун | 363 180 | 55 |
58 | Сивас | Sivas | 28 129 | 755 091 | 26,84 | Сивас | 251 776 | 58 |
59 | Сиирт | Siirt | 5 465 | 263 676 | 48,25 | Сиирт | 98 281 | 56 |
60 | Синоп | Sinop | 5 858 | 225 574 | 38,51 | Синоп | 30 502 | 57 |
61 | Ыстанбұл | İstanbul | 5 170 | 11 622 257 | 2248,02 | Ыстанбұл (агл.) | 8 803 468 | 34 |
62 | Текирдағ | Tekirdağ | 6 345 | 623 591 | 98,28 | Текирдағ | 107 191 | 59 |
63 | Токат | Tokat | 9 912 | 828 027 | 83,54 | Токат | 113 100 | 60 |
64 | Трабзон | Trabzon | 4 495 | 975 137 | 216,94 | Трабзон | 214 949 | 61 |
65 | Тунджели | Tunceli | 7 406 | 93 584 | 12,64 | Тунджели | 25 041 | 62 |
66 | Ушак | Uşak | 5 174 | 322 313 | 62,29 | Ушак | 137 001 | 64 |
67 | Хаккяри | Hakkâri | 7 729 | 236 581 | 30,61 | Хаккяри | 58 145 | 30 |
68 | Хатай | Hatay | 5 678 | 1 448 418 | 255,09 | Антакья | 144 910 | 31 |
69 | Чанаққале | Çanakkale | 9 887 | 464 975 | 47,03 | Чанаққала | 75 810 | 17 |
70 | Чанкыры | Çankırı | 8 411 | 270 355 | 32,14 | Чанкыры | 62 508 | 18 |
71 | Чорум | Çorum | 12 833 | 597 065 | 46,53 | Чорум | 161 321 | 19 |
72 | Шанлыурфа | Şanlıurfa | 19 091 | 1 443 422 | 75,61 | Шаңлыурфа | 385 588 | 63 |
73 | Шырнак | Şırnak | 7 296 | 353 197 | 48,41 | Шырнак | 52 743 | 73 |
74 | Ығдыр | Iğdır | 3 584 | 168 634 | 47,05 | Ығдыр | 59 880 | 76 |
75 | Ыспарта | Isparta | 8 733 | 513 681 | 58,82 | Ыспарта | 148 496 | 32 |
76 | Едирне | Edirne | 6 241 | 402 606 | 64,51 | Едирне | 119 298 | 22 |
77 | Элязығ | Elazığ | 9 181 | 569 616 | 62,04 | Элязығ | 266 495 | 23 |
78 | Эрзинджан | Erzincan | 11 974 | 316 841 | 26,46 | Эрзинджан | 107 175 | 24 |
79 | Ерзурум | Erzurum | 24 741 | 937 389 | 37,89 | Ерзурум | 361 235 | 25 |
80 | Ескішаһар | Eskişehir | 13 904 | 706 009 | 50,78 | Ескішаһар | 482 793 | 26 |
81 | Ялова | Yalova | 403 | 168 593 | 418,34 | Ялова | 70 118 | 77 |
Барлығы | 781 978 | 71 977 744 | 92,05 |
ИлчеӨңдеу
Негізгі мақала: Түркия аудандары
Илдер (провинциялар) илчелер (түрікше ilçe ) немесе аудандардан тұрады. 2013 жылғы жағдай бойынша олардың саны 957-ні құрады. Әрбір илдің әкімшілік орталығында меркез илче (түрікше merkez ilçe) немесе орталық аудан орналасқан. Көптеген, бірақ бәрі емес, болыстарға (буджактарға) бөлінеді.
ДереккөздерӨңдеу
- ↑ https://bigenc.ru/geography/text/4211458 // https://ru.wikipedia.org/wiki/Большая_российская_энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. https://ru.wikipedia.org/wiki/Осипов,_Юрий_Сергеевич. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
- ↑ Бұрын «уәлаят» терминін қолданған
- ↑ Turkish Statistical Institute 2009 Census, population living in cities. Turkish Statistical Institute (2010). Басты дереккөзінен мұрағатталған 6 тамыз 2012. Тексерілді, 25 қаңтар 2010.
- ↑ Әр көліктің нөмірлік коды көрсетілген.