Фатима Әбілқайырқызы Полымбетова

Полымбетова Фатима Әбілқайырқызы (11.8.1929 жылы туған, Қызылорда облысы, Шиелі ауданы, Тартоғай елді мекені — 2016) — ғалым-физиолог, биология ғылымының докторы (1970), профессор (1972), Қазақстан Ұлттық Ғылым Академиясының академигі (2003). Қазақстанның еңбегі сіңген ғылыми қайраткері (1991). ҚазҰУ-ды бітірген (1951). 1951 — 93 ж. Қазақстан Ғылым Академиясының Ботаника институтында, ал 1994 жылдан Өсімдіктер физиологиясы, генетикасы және биоинженериясы ғылыми-зерттеу институтында лаборатория меңгерушісі. Негізгі ғылыми еңбектері өсімдік физиологиясына арналған. Полымбетова мәдени өсімдіктердің биологиялық әр түрлілігін ескере отырып, оларды сақтау, тарату, қорын байыту және республика климатына төзімділігі мен өнімділігін арттыру жөнінде ғылыми бағыт қалыптастырды. Ол дәнді дақылдар, үрмебұршақ, қауын және қызанақтың бірнеше түрлері мен будандарын жинастырып, олардың гендік қорын зерттеді. Осы бағыттағы жұмыстардың нәтижесінде өсімдіктердің қолайсыз факторларға бейімделуінің тұрақты (перманентті) теориясын ұсынды. Оның басшылығымен бидайдың бірнеше жаңа сорттары (“Эритроспермум-350”, “Ақсай”, “Мирас”, “Отан”, “Әлем”, т.б.), құрамы белокқа бай үрмебұршақтың 2 сорты (Жоңғарлық, Ақтәтті) шығарылып, өндіріске енгізілді. Полымбетованың ұсынысымен Қазақстанның континентальды климатының (қысы — суық, жазы — ыстық, құрғақ) өсімдіктерге әсерін модельдеуге бейімделген арнайы жылыжай — фитотрон салынды. Полымбетованың жетекшілігімен 12 ғылыми докторы, 30-дан астам ғылыми кандидаты даярланды. 16 монографиясы, 300-ден астам ғылыми еңбектері жарық көрді. Ол 15-тен аса авторлық куәліктің иегері. Еңбек Қызыл Ту орденімен және медальдармен марапатталған.

Шығармалары: Пайдалы өсімдіктер әлеміне саяхат, А., 1999 (телавт.); Применение физиолого-генетических методов в селекции. “Вестник КазНУ” (серия биологиялық), 2003, ғ2, (вып. 20), ауылы 63 — 66 (соавт.); Генофонд сортотипов фасоли в Республике Казахстан. Материалы Междунар. конф. “Развитие ключевых направлений сельского хозяйства в Казахстане: биотехнология, селекция, генетические ресурсы”, Астана, 2004, ауылы 143 — 148 (соавт.).

Дереккөздер

• Қазақ энциклопедиясы