Халаж тілі

Халаж тілі - көбіне Иран және Ауғанстанда таралған түркі тілдерінің бірі. 2000 жылының мәліметі бойынша, сөйлеушілер саны 4200-дей. ISO 639-3 стандарты бойынша бұл тілді «түркі-Халаж тілі» деп белгілейді. Себебі үнді-иран тілін де «Халаж » деп атайды.

Халаж тілі
Елдер:	Иран, Ауғанстан
Аймақтар:	Құм, Маркази
Ресми күйі:	жоқ
Реттейтін мекеме:	жоқ
Сөйлеушілер саны:	42 000 (2000 ж.)
Күйі:	Жойылуы қауыпты
Классификация
Санаты:	Еуразия тілдері
Алтай тілдері Түркі тілдері Арғы тілдері
Жазуы:	жоқ
Тіл коды
ISO 639-1:	—
ISO 639-2:	tut
ISO 639-3:	klj
Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика

Географиялық таралуы

Халаж тілінде сөйлеушілер көбіне Маркази және Құм остандарының тұрғындары. Егер 1968 жылы сөйлеушілердің саны 17 000-дай болса, 2000 жылы «Ethnologue» журналының мәліметі бойынша бұл көрсеткіш 42107 адамға дейін көтерілген.

Фонетикасы

Дауыссыздар

Согласные фонемы

	Еріндік дауыссыздар		Альвеола дауыссыздар		Жіңішке дауыссыздар		Веляр дауыссыздар		Көмей дауыссыздар		Глоттал дауыссыздар
Назальды дауыссыздар	m		n				ŋ
Stop	p	b	t	d	tʃ	dʒ	k	ɡ	q	ɢ
Сүзілмелі	f	v	s	z	ʃ	ʒ	x	ɣ			h
Flap			ɾ
Жабысыңқы дауыссыз дыбыстар			l		j

Сандар

Халаж сандарының атаулары көбі түркі тіліндегідей, кейде (мысалы«80» және «90» үшін) парсы тілінің эквиваленттері қолданылады:

• 1 — biː
• 2 — æk.ki
• 3 — yʃ
• 4 — tœœɾt
• 5 — bie̯ʃ
• 6 — al.ta
• 7 — jæt.ti
• 8 — sæk.kiz
• 9 — toq.quz
• 10 — uo̯n
• 20 — ji.iɾ.mi
• 30 — hot.tuz
• 40 — qiɾq
• 50 — æl.li
• 60 — alt.miʃ
• 70 — jæt.miʃ
• 80 — saʲ.san (түрк.), haʃ.taˑd (парсы)
• 90 — toqx.san (түрк.), na.vad (парсы)
• 100 — jyːz
• 1000 — min, miŋk

Мысалдар

Дереккөзі: Dorfer & Tezcan (1994) p. 158-9

Аударма	IPA
Молда Насырдың ұлы болған.	biː ki.niː mol.laː nas.ɾæd.diː.niːn oɣ.lu vaːɾ-aɾ.ti
Ол: «Әй, әке, мен әйел алғым келеді,»- депті.	hay.dɨ ki "æj baː.ba, mæn ki.ʃi ʃæj.jo.ɾum"
Әкесі айтыпты: «Балам, біздің сыйырымыз бар; сыйырды сатып ақшасына біз саған әйел сатып алайық,»- депті.	hay.dɨ ki "bɒː.ba bi.zym biː sɨ.ɣɨ.ɾɨ.myz vaːɾ, je.tib̥ bo sɨ.ɣɨ.ɾɨ saː.tɨ, naɣd ʃæj.i puˑ.lĩn, jæk biz sæ̃ ki.ʃi al.duq