Халил (Қазан ханы)

Халил хан (тат. Xälil, Хәлил, خلیل; қай. 1467, Қазан) — Қазан ханы (14651467), Махмұт ханның ұлы әрі мұрагері.

Халил
тат. Xälil
Лауазымы
Ту
Ту
3-Қазан ханы
1465 — 1467
Ізашары Махмұт
Ізбасары Ибраһим
Өмірбаяны
Діні ислам
Дүниеге келуі XV ғасыр
Қайтыс болуы 1467 (1467)
Қазан
Әкесі Махмұт
Жұбайы Нұрсұлтан

Әйелі Нұрсұлтан. Перзент сүймей қайтыс болды.

Халил хан Махмұттың үлкен ұлы және Қазанда туып-өскен алғашқы Қазан ханы болған - оның ата-бабалары Қазанға келгенде ересек жаста болған.

Халил ханның мінезі өңдеу

Шұғыл мінезімен белгілі болған Халил хан бір жыл билік ішінде Қазан хандығын бірден екі соғыс қаупінің астына алды. III Иван жіберген хатын жыртып, ызамен таптады, сонымен бірге Ноғай елшісіне дөрекілік көрсетті. Расында, ноғайлармен қарым-қатынас қалпына келтіріліп, Халилдің ықпалды Ноғай бегі Темірдің қызы Нұрсұлтанға үйленуі арқылы нығайтылды.

Нұрсұлтан Қазанға 1466 жылы келді. Ол кезде ерте некеге тұру жиі кездесетін, ал қыз үйлену тойынан кейін жаңа ханбике болған кезде небәрі 15 жаста болатын. Халил мен Нұрсұлтанның балалары болмады - мұрагер қалдыруға үлгермей бір жылдан кейін хан кенеттен қайтыс болды.

Ол қайтыс болғаннан кейін, Нұрсұлтан Халил ханның мұрагері болған Халилдің інісі Ибраһимге тұрмысқа шықты. Сол күндері олар ежелгі түркі заңы бойынша әрекет етті - ағасы қайтыс болғаннан кейін оның балалары мен әйелдері сенің әйелің мен балаларың болады (қамқоршылық мағынасында).

Халил ханның қайтыс болуы өңдеу

Халил хан 1467 жылы Қазан хандығында бір жыл ғана билік етіп, тақты інісі Ибраһимге қалдырып, қайтыс болды. Нұсқалардың біріне сәйкес, Халил хан Қазан хандығы мен Алтын Орда арасындағы жаңадан ашылған ұрыс қимылдары барысында түрмеде қайтыс болды.

Сілтемелер өңдеу