Қарамыс - Төлеп (жыр)

“Қарамыс – төлеп” - тарихи жыр. Авторы — 19 ғасырдың бас кезінде өмір сүрген ақын-жырау Қалнияз. Жыр түрікмен мен қазақ арасында 19 ғасырдың басында болған жер, жесір дауына байланысты оқиға сюжетіне құрылып, туған елін, жерін қорғап қалған Қарамыс пен Төлеп батырлардың ерлігі жайлы сыр шертеді. Маңғыстаулық Асайын Хангелдиннің 1942 жылы ел аузынан жазып алған нұсқасы толық жеткен, 11 буынды қара өлең үлгісіне құрылған. Оралдық М.Ишанқұлов жинаған "Төлеп пен Қарамыс" деген бір нұсқа толық емес, мұнда жыр оқиғасы орта тұсынан басталады да, Қарамыс батырдың ауыр жараланып, өсиет айтуымен аяқталады. Өлең құрылысы 7-8 буынды жыр үлгісіне құрылған. Д.Мұратұлының айтуынан Ә.Абдрахманов деген кісі жазып алған "Қарамыс батыр" атты нұсқа мазмұны алдыңғы нұсқаларға сәйкес келеді, кейбір сөйлемдері мен сөздерінде ғана өзгешелік бар. Жыр нұсқалары Орталық ғылыми кітапхана қорында сақтаулы.