Қатысушы:КАФ-31/зертхана

Зерттеу жүргізу барысында ойлаудың екі әдісі қолданылады. Олар индуктивті және дедуктивті ойлау тәсілдері ретінде белгілі. Екі көзқарас бір-біріне диаметрлі қарама-қайшы және ойлау тәсілін таңдау зерттеудің дизайнына және зерттеушінің талаптарына байланысты. Индуктивті әдіс – ойдың жеке пікірлерден жалпы ойға өтуін байқаса, дедуктивті әдіс – жалпы пікірден жеке қорытынды жасауда қолданылады.

Индуктивті зерттеу әдісі жаңа білімді қалыптастыруға бағытталған. Бұл әдетте зерттеушінің қызығушылық тудыратын саласынан басталады. Зерттеуші осы таңдалған саладан зерттеу мәселесін жасайды және зерттеу сұрақтарын жасайды. Содан кейін ол өз бақылаулары арқылы деректерді табуға тырысады. Зерттеуші өзінің зерттеу сұрақтары үшін мәліметтер жинау үшін әртүрлі зерттеу әдістеріне сүйене алады. Бұл сұхбат әдісі немесе бақылау әдісі немесе кез-келген басқа әдіс болуы мүмкін. Аналитикалық кезеңде зерттеуші деректерден шаблондар іздеуге тырысады. Индуктивті зерттеудің соңғы кезеңінде зерттеуші теорияны өзінің мәліметтері мен анықталған заңдылықтарын қолдана отырып құрады. Бұл индуктивті зерттеуде «төменнен жоғарыға» көзқарас қолданылатындығын көрсетеді.

Индуктивті тәсілдің мысалы ретінде Глейзер мен Страусстің негізделген теориясын қарастыруға болады. Бұл негізінен, негізделген теорияда, циклдік процесс арқылы жаңа білімді қалыптастыруға баса назар аударылады. Далаға қадам басқан зерттеушінің ойы ашық, объективті емес және алдын-ала ойластырылған. Ол зерттеу мәселесін негізінен өздігінен шешеді, ал деректер оны жаңа теорияны құруға бағыттайды.

Дедуктивті зерттеу әдісі индуктивті зерттеулерден айтарлықтай ерекшеленеді, өйткені ол индуктивті зерттеулерге қарсылық кезінде жоғарыдан-төмен тәсіл қолданады. Дедуктивті зерттеуді теорияны растау мақсатында гипотезаны сынау процесін қамтитын зерттеу категориясы деп түсінуге болады. Теорияларды құру арқылы жаңа білім беретін индуктивті зерттеулерден айырмашылығы, дедуктивті зерттеу теорияны сынақтан өткізуге бағытталған.

Ол деректерде үлгіні табуға тырыспайды, бірақ үлгіні тексеру мақсатында бақылауды қолданады. Мұны зерттеушілер негізінен теорияларды бұрмалау үшін қолданады. Дедуктивті тәсіл көбінесе сандық зерттеулерге негізделеді, онда зерттеуші себебін келтіруге және статистикалық талдау жасауға тырысады. Бұл индуктивті және дедуктивті зерттеулердің мүлдем өзгеше болатындығын және зерттеушінің мақсатына байланысты қолдануға болатындығын көрсетеді.

Индуктивті және дедуктивті әдістің айырмашылығы – аргумент, ақиқат ұғымдары. Бұл екі әдісті бір-біріне қатысы жоқ екі бөлек нәрсе деуге келмейді. Себебі индукция – болашақ дедукцияның формасы болып табылады.

Индуктивті және дедуктивті оқыту барысында қолдану

Оқытудың индуктивті және дедуктивті әдістері әдістердің төтенше маңызды ерекшелігін - оқу материалы мазмұнының қозғалыс логикасын аша білу қабілетін сипаттайды. Индуктивті және дедуктивті әдістерді қолдану зерттелген тақырыптың мазмұнын ашудың белгілі бір логикасын таңдауды білдіреді - нақтыдан жалпыға және жалпыдан жекеге.

Тақырыпты индуктивті түрде зерттеу, әсіресе материал индуктивті пайымдау барысында ғана айқын бола алатын ұғымдардың қалыптасуымен негізделетін немесе ұғымдардың қалыптасуымен байланысты болған жағдайда пайдалы. Индуктивті әдістер техникалық құрылғыларды оқып үйрену және практикалық тапсырмаларды орындау үшін кеңінен қолданылады. Көптеген математикалық есептер индуктивті әдіспен шешіледі, әсіресе мұғалім тыңдаушыларды әлдеқайда жалпыланған формуланы игеруге өз бетінше жетелеу қажет деп санайды. Оқытудың индуктивті әдістерінің әлсіздігі, олар жаңа материалды оқуға дедуктивтіге қарағанда көбірек уақыт алады. Олар дерексіз ойлауды дамытуға аз дәрежеде үлес қосады, өйткені олар нақты фактілерге, тәжірибелерге және басқа деректерге сүйенеді.

Дедуктивті әдісті қолданған кезде мұғалім мен оқушылардың іс-әрекеті келесі сипатта болады: дедуктивті әдіс оқу материалын тез өткізуге ықпал етеді, абстрактілі ойлауды белсенді түрде дамытады. Оны қолдану, әсіресе, теориялық материалдарды зерделеуде, кейбір жалпы ережелерден салдарларды анықтауды қажет ететін мәселелерді шешуде пайдалы. Сонымен, математикалық ұғымдар үшін шаманың жалпы қатынастары әмбебап негіз ретінде әрекет етеді, грамматика үшін мұндай жалпы негіздің рөлін сөздің формасы мен мағынасы қатынастары атқарады. Бұл жалпы коммуникация негіздерін модель түрінде (диаграмма, формула, заңдар, ережелер) білдіруге болатындықтан, студенттерге осы модельдерді қолдануға үйретіледі. Бұл тәсіл студенттерге жалпы және дерексіз сипаттағы білімді ертерек игеруге және олардан нақтырақ және нақты білімдер алуға мүмкіндік береді. Бірақ бұл барлық материалдарды дедуктивті зерттеуге көшу керек дегенді білдірмейді. Оның индуктивті тәсілмен ұтымды үйлесімін табу керек, өйткені индуктивті тәсілсіз студенттерді күрделі мәселелерді шешуге ойдағыдай дайындау мүмкін емес.

Мұғалім мен тыңдаушылардың іс-әрекетінің ерекшеліктерінен көрініп тұрғандай, дедуктивті немесе индуктивті оқыту әдістерін қолдану кезінде бұрын сипатталған вербальды, визуалды және практикалық әдістер қолданылады. Бірақ сонымен бірге оқу материалының мазмұны белгілі бір логикалық жолмен - индуктивті немесе дедуктивті түрде ашылады. Сондықтан, біз индуктивті немесе дедуктивті түрде құрылған әңгіме туралы, дедуктивті және проблемалық оқиға туралы, репродуктивті немесе ізденіске негізделген практикалық жұмыс туралы айтуға болады.

Индуктивті және дедуктивті әдістерді диплом жазуда қолданған студенттерге көп пайдасын тигізеді. Сонымен қатар оқыту барысында қолдану да мұғалімнің деңгейінің жоғары екенін көрсетеді. Белгілі бір жинақталған ақпараттарды оқып қорытынды жасауда, диплом жұмысына қорытынды жазу барысында бұл әдістер маңызды рөл атқарады.. Сондықтан да диплом жұмысын жазу барысында студенттерге бұл әдістердің тигізер септігі көп.