Ідіріс Үсенов
Ідіріс Үсенов (1896, Тума ауылы Есбол ауданы Гурьев облысы - 1977, Орлик ауылы, Есбол ауданы Гурьев облысы) — Гурьев облысы Есбол ауданы “Передовик” атындағы колхозының аға табыншысы. Социалистік Еңбек Ері (1948).
| Ідіріс Үсенов | ||||
 | ||||
| Туған күні | ||||
|---|---|---|---|---|
| Туған жері |
Тума ауылы Есбол ауданы, Гурьев облысы | |||
| Қайтыс болған күні | ||||
| Қайтыс болған жері |
Орлик ауылы Есбол ауданы, Атырау облысы | |||
| Азаматтығы | ||||
| Жұбайы |
Қыздан (Батима) | |||
| Балалары |
Нұрмұханбет, Ниғым, Ағиба, Қадиша, Сұлу, Болған | |||
| Марапаттары мен сыйлықтары |
| |||
Өмірбаяны
өңдеуІдіріс Үсенов 1896 жылы Атырау (бұрынғы Гурьев) облысы Индер (бұрынғы Есбол) ауданы Тума ауылында туған. 1929 жылы «Передовик» колхозында бақташы, 1932 жылы аға жылқышы болып еңбек еткен. Қарауында 84 бас мал болған. Еңбек жылдары 1208 жылқы өсіріп, мал шаруашылығына өз үлесін қосқан. Жыл сайын орта есеппен әр жүз биеден 91-ден құлын алған. Отан соғысы майданына 160 бас мал аттандырған. Қажырлы әрі адал еңбегі үшін 1943 жылы Қазақ КСР Жоғарғы кеңесінің грамотасымен, «Социалистік ауыл шаруашылығы озаты» белгісімен және 1945 жылы «1941-1945 ж. Ұлы Отан соғысындағы ерлік еңбегі үшін» медалімен марапатталған.
Ерен еңбегі арқасында 1947 жылы 56 биеден 56 құлын алып, өсірген және осындай көрсеткіш кейінгі жылдары да қайталанған.
Еліміздің ауыл шаруашылығының дамып, өркендеуіне саласында айрықша із қалдырған, 1941-1945 Ұлы Отан соғысы жылдарында Есбол (Индер) ауданы, Өрлік ауылы, «Передовик» колхозында жылқы малын бағып, фашистік Германияны жеңуде, Кеңес Одағы әскерін жабдықтау үшін жалқы малын дайындауда ерен еңбегімен танылып, 1948 жылы 23 шілдеде жылқы өсірудегі үздік еңбегі үшін Ідіріс Үсеновке Социалистік Еңбек Ері атағы беріліп, оның омырауына "Алтын Жұлдыз" медалі мен Ленин ордені тағылды.
1955-1957 жылдары 276 биеден 272 құлын алған.
1957 жылы ұзақ еңбегі және мал өнімін арттырып, мал өнімінің сапасын көтергені үшін Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі алқасының Құрмет Грамотасымен марапатталса, Бүкілодақтық халық шаруашылығының жетістіктері көрмесіне қатынасып, «Көрмеге қатынасушы» медалімен, 1958 жылы «Кіші күміс» медалімен марапатталған.
Осылай жасы ұлғайып, құрметті демалысқа шыққанға дейін, отыз жылға жуық үздіксіз жылқы бақты. 1959 жылы жасы келуіне байланысты зейнеткерлік демалысқа шықты.
1977 жылы дүниеден озды.
Ол туралы жарияланымдар
өңдеу«Осы Өрлік ауылының шаруалары бірлесіп, коллективтік шаруашылықты ұйымдастырғанда Ідіріс те колхозға мүше болып кіріп, екі мыңға тарта жылқы фермасының негізін салған осы Ідекең десек, асыра айтқандық болмайды» дейді колхоз төрағасы Сағидолла Құбашев өзінің "Ленин орденді "Передовик" колхозы" атты 1967 жылы шыққан кітабында. Ол – колхоздың тұңғыш жылқышысы атанды. Талай дүлей борандарда, нөсерлі жауын-шашынмен алай түлей дауылдарда малмен қоса ығып кеткен кездері аз болған жоқ. Шілденің тас қайнатқан ыстығында малдың қамын ойлап, өрісте болды, малды баға білді, бабын таба білді. Ерінбей еткен еселі еңбек босқа кеткен жоқ.
Отбасы
өңдеуЗайыбы - Қыздан (Батима).
Балалар - 2 ұл: Нұрмұханбет, Ниғым, 4 қыз: Ағиба, Қадиша, Сұлу және Болған.
Үлкен ұлы Нұрмұханбет “Передовик” совхозында көп жылдар бойы механизатор болып, зейнеткерлікке дейін жұмысын мінсіз атқарып, бірнеше мақтау грамоталары, төс белгілердің иегері атанды. Өмірлік жары Нұрсұлу екеуі 6 қыз, 4 ұл тәрбиелеп өсірсе, Қайрат, Симат, Саламат, Әскербектер өмірден өз жолдарын жаңылмай тапса, олардың ішінде білім қуған Саламаты Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің ректоры, педагогика ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор.
Ал даңқты жылқышының құтты құрығы кіші ұлы Ниғымға тиіп, сол шаруаны одан әрі өрістетті. Жастайынан жылқы малының бағым-күтімін, қыры мен сырын терең түйсініп өскен жас жігіт көп қиындықты адал жары Алтын екеуі көтере біліп, әке абыройын одан әрі асқақтатты. Оныншы бесжылдықта Еңбек Қызыл Ту орденімен, сондай-ақ екі рет Қазақ ССР Жоғары Советінің Құрмет грамотасымен наградталады.
Марапаттары мен атақтары
өңдеуКСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1948 жылғы 23 шілдедегі Жарлығымен Ұлы Отан соғысы жылдарындағы және мал шаруашылығын дамытудағы ерен еңбегі үшін Социалистік еңбек ері атағына ие болып, Ленин орденімен және "Орақ пен Балға" алтын медалімен марапатталды.
Атырау облысы Индер ауданы Өрлік ауылдық округі әкімінің 2018 жылғы 25 сәуірдегі № 14 шешімімен Өрлік ауылындағы көшеге "Ідіріс Үсенов" есімі берілді".[1]
Жарияланымдар
өңдеуСағидолла Құбашев. «Ленин орденді «Передовик» колхозы», 1967