АТФ синтезі
Бұл мақала әлі тексерістен өтпеді. Тексерілмеген мақалалардағы мәліметтер сенімсіз болуы мүмкін.
|
АТФ синтезі — ағзаның аэробты және анаэробты тыныс алуы кезінде пайда болатын энергияның АТФ молекуласы түрінде бөліну процессі. Жасушаның тыныс алу теңдеуі келесі түрде келтіріледі: C6H12O6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O . Бұл процесс негізгі үш сатыға бөлінеді: 1) гликолиз; 2) лимон қышқылының айналысы; 3) тотығып фосфорлану.[1]
Гликолиз өңдеу
Гликолиз - бұл глюкоза молекуласының пируват деп аталатын екі 3-көміртекті молекулаларға бөлінуі нәтижесінде энергия шығарылатын реакциялар тізбегі. Гликолиз жасушалық тыныс алудың бірінші сатысы болып табылады және оттегіні қажет етпейді. Бұл процесс жасуша цитозолында жүзеге асады және күрделі он сатыдан тұрады. Процесстің негізгі кезеңінде энергияны жұту үшін екі АТФ молекуласы жұмсалып, екі фосфат тобы глюкозаға қосылады. Жоғары тұрақсыздық нәтижесінде молекула бөлініп, екі 3-көміртекті пируват молекулалары түзіледі. Гликолиз барысында қосымша өнімдер: төрт АТФ және екі НАДН молекулалары шығарылады. [2]
Лимон қышқылының айналымы өңдеу
Бұл процесс тағы Кребс айналымы деп аталады. Гликолизге қарағанда, оттегіні қажет етеді, сол себепті аэробты тыныс алуға жатқызылады және цитозолда емес, митохондрияда орын алады. Екі пируват молекуласы Кребс айналымына енер алдында, ең алдымен, тотығудан өтіп, бір көміртек атомынан айырылу нәтижесінде ацетил-CoA молекуласына айналады. Сонымен қатар, электрондарды тасымалдайтын НАД НАДН-ға дейін қалпына келеді. Осындай дайындықтан кейін ацетил-CoA Кребс айналымына енеді және бірнеше рет тотығу процессінен өтіп, көміртек диоксиді бөлінеді. Әрбір пируват молекуласы үшін айналым екі рет жүзеге асады. Жалпы, екі Кребс айналымы барысында 4 СО2 молекуласы, 6 НАДН, 2 ФАДН2, 2 АТФ түзіледі. [3]
Тотыға фосфарлану өңдеу
Тотыға фосфарлану екі негізгі құрылымнан тұрады: электрон тасымалдау тізбегі және хемиосмос. Кребс айналымы секілді, осы процессте оттегі қажет етіледі. Электрон тасымалдау тізбегі көптеген нәруыз және органикалық молекулалардан тұрады. Осы тізбекке гликолиз бен Кребс айналымы кезінде түзілген НАДН және ФАДН2 жақындап, жинаған электрондарды тасымалдау арқылы энергия жоғарылап, протондар митохондрияның матриксынан мембранааралық кеңістікке жиналуы нәтижесінде элетрохимиялық градиент түзіледі. Градиент орнағаннан кейін протондар мен электрондар оттегімен әрекеттесу нәтижесінде су молекулалары түзіледі. Ал хемиосмос барысында электрондардан алынған энергия АТФ-синтазаның жұмысына жұмсалып, АТФ молекулалары өндіріледі. [4]Қорытындылай, гликолиз, лимон қышқылының айналымы, тотыға фосфарлану процесстерінің барлығын қосып есептегенде 36-38 АТФ молекулалары алынады.
Дереккөздер өңдеу
- ↑ АТФ синтезі, тыныс алу және жану Мұрағатталған 10 қарашаның 2019 жылы.
- ↑ Гликолиз Мұрағатталған 13 тамыздың 2020 жылы.
- ↑ Кребс айналымы Мұрағатталған 4 наурыздың 2021 жылы.
- ↑ Тотыға фосфарлану Мұрағатталған 5 наурыздың 2021 жылы.