Тiстер - қатты жасушаларда тұратын, азықты алғаш механикалық өңдеуден өткізу үшiн арналған құрылым. Сонымен қатар жануарларда қорғану және шабуыл үшiн қару ретiнде қолданылады. Ал адамда сөз дыбыстарының пайда болуы үшін маңызды, және де күлудегі маңызды компонент болып табылады.

Тістің ішінде жүйке жасушалары және қан тамырлары өтіп жатқан дәнекер ұлпа болады. Тiстерді сүт тіс және тұрақты тіс деп бөледі. Тiстердiң қалыпты саны ересек адамда - 32, және болуы мiндеттi емес 4 ақыл тiс. Атап айтсақ 8 күрек тіс, 4 ит тiс, 8 кіші азу тіс және 8-12 үлкен азу тістер. Балаларда сүт тiс 3 айдан бастап бір жас шамасыаралығында шығады. Сүт тістер 6-12 жас аралығындағы тұрақты тістерге бiртiндеп алмастырылады. Сүт тiстерiнің жалпы саны 20: 8 күрек тіс, 4 ит тiс және 8 азу тіс. Кейбір адамдарда 32 емес 33 тiс болады. Мұндай жағдайлар өте сирек, бiрақ олардды комплекттен тыс деп аталу келісілген; екi жоғарғы алдыңғы тістердің орнына үш тiс орналасады.

Тістің құрылымы

Стоматологиялық анатомия - бұл тiстердiң құрылысына арналған анатомияның бөлiмi. Тiстердiң дамуы, сырт пiшiнi және классификациясы осы бөлiмнiң зерттеу объектісіне жатады. Тiс емдеу анатомиясын таксономикалық ғылымға жатқызуға болады, ол өйткенi тiстердiң классификациясы, олардың құрылымы және атаумен шұғылданады. Бұл мәлiметтерді тісті емдеу барысында стоматологтер қолданылады.

Тiс жақтың альвеолалық өсiндiсiнде орналасқан, қатты кездемелерден құралады(тiс эмальi, тiс, дентин). Анотомиялық тұрғыда тісті былай бөледі: коронкасы(тiстiң бiр бөлiгi сөйлеушi қызыл иектiң үстiнде) , тiстiң түбiрi (жабулы қызыл иекпен альвеолада терең орналасқан тiстiң бiр бөлiгi) және тiстiң мойындары (тiстiң түбiрiнен коронкасына ауысатын өтпелі аймақ, өте нәзiк эмальсi бар бөлiмше). Тістің ішінде пульп камерасы және тiстiң түбiрлiк каналыны деп аталатын қуыс бар. Тiс түбiрінің ұшар басындағы арнайы саңылау арқылы барлық қажеттi заттарды апарып тұратын күре тамыр бар. Сонымен бiрге тiстiң иннервациясын орындайтын жүйкелер орналасады.

Тіс томографиясы
Рентгенограмма
Тіс құрылымы

Тістің функциялары

Тiстер негiзгi функциялары бойынша 4 түрге жiктеледi:

Күрек тістер - балаларда және ересектерде шығатын алдыңғы тiстер. Азықтың кесуi үшiн пайдаланылады
Ит тiстер - асты бөлшектеу үшін және азықты ұстап қалуы үшiн қызмет көрсететiн конус сияқты тiстер
Премоляр (кіші азу) - тамақты езу, үгітуге арналған.
Моляр тістер(үлкен азу) - тамақты езу, үгітуге арналған.

Тістің дамуы

Бастапқы кезең
Қоңырау кезеңінің басталуы

Ауыз қуысы гигиенасы

Ауыздың қуысының гигиенасы қанқұрттың пайда болуының алдын алуда маңызды болып табылады. Гигиенаны сақтамау пародонтоз, ауыздың қуысынан жағымсыз иiсте болуы, гингивитке әкеледі. Тіс күн сайынғы тазалауды қажет ететіндігі де сондықтан. Сонымен қатар кәсіби деңгейде де тазалау жұмыстарын жүргізіп отырған орынды. Бұл процедуралар тіс қуыстарындағы тасты тазарту үшін қажет. Бөпенiң алғаш шыққан тiстерiн күту үшiн арнайы денталь майлықтарын қолдану ұсынылады.

Тіс аурулары

Тісжегі (Кариес)
Ұлпа қабынуы (Пульпит)
Периодонтит
тіс тасы (Пародонтит)
Цементома

Дереккөздер

Загорский В. А. Частичные съёмные и перекрывающие протезы — М.: Медицина, 2007. — ISBN 5-225-03919-7.

Адам тісі

Мазмұны