Азотты сутек қышқылы

Азотты сутек қышқылы, немесе азоимид - HN₃ - азотты сутекпе қосылысы.
Молярлық массасы = 43.03. Қайнау температурасы +37°С, балқу температурасы - 80°С
Түссіз, ұшпа , өте қопарылғыш, өткір иісті сұйықтық. Өте улы (токсикалық әсері цианидтерге ұқсайды - цитохромме блоктау). Жақсы ерігіш тұздары да өте улы.

Азотты сутек қышқылы, немесе азоимид

HN₃

Химиялық қасиеттері

Ерітіндісі ${\mathsf {H^{+}+N_{3}^{-}}}$ - иондарына диссоциациаланады.

${\mathsf {HN_{3}\rightleftarrows H^{+}+N_{3}^{-}}}$

${\mathsf {HN_{3}+H_{2}O\rightarrow N_{2}+NH_{2}OH}}$

Сулы ерітіндісі аз қышқылдық қасиеттерін көрсетеді: рK_а = 4,59, сірке қышқылының күшімен бірдей.

Азотты сутек қышқылы тотықтырғыш, металдармен реакцияда металдың тұзы, азот пен амииак құралады.

${\mathsf {Cu+3HN_{3}\rightarrow Cu(N_{3})_{2}+N_{2}+NH_{3}}}$

Бұл тұздарды азид деп атайды. Қыздырғанда жарылып ыдырайды, осы қасиетінің арқасында қорғасын азидін детонатор ретінде қолданады - Pb(N₃)₂.

Оргаикалық химияда Шмидт реакциясыда қолданады.

Алунуы

Азидоводород HN₃ ортофосфор қышқылы натрий азидқа NaN₃ әсер еткенде алынады, оның өзін - натрий амидте алады:

${\mathsf {2NaNH_{2}+N_{2}O\rightarrow NaN_{3}+NaOH+NH_{3}}}$

${\mathsf {3NaN_{3}+H_{3}PO_{4}\rightarrow 3HN_{3}+Na_{3}PO_{4}}}$

Азидоводородты HN₃ алу басқа амалдары:

• N₂H₄ азотты қышқылменHNO₂ әсер еткенде
• металдардың неорганикалық азидтерге H₂SO₄ ерітіндісі әсер еткенде.

Дереккөздер

• “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998