Азғындау (повесть)

Азғындау (фр. La Chute) — француз жазушысы Альберт Камюдың 1956 жылы жарық көрген повесті. Бұл оның соңғы аяқталған повесті.

Азғындау
La Chute
Жанр	Повесть
Авторы	Альбер Камю
Түпнұсқа тілі	Француз тілі
Жеке басылым	1956
Баспагер	Gallimard

«Азғындау» кінәсіздік пен кінәнің, еркіндік және адам өмірінің мағынасыздығы тақырыптарын қозғайды. Камюдың басты мақсаты - оқырманды өмір мүлде түсініксіз деген тұжырымға жетелеу. Романды көрсету стилі сананың ағымы сияқты әдеби құрылғыны қолданатын Достоевскийдің «Жер астындағы жазбалар» шығармасына ұқсас.

Жан-Пол Сартр бұл повесті «ең әдемі және ең аз түсінетін» кітап деп мақтау сөзбен сипаттады.

Сюжет

Жан Батист Кламанс, бұрынғы жесірлер мен жетім балаларды қорғауға маманданған, ал бүгінде судья өкінішпен Амстердамда тұрады және жергілікті «Мехико-Сити» барға жиі барады. Кламанс барлық еуропалықтар тек олардың қажеттіліктерін қанағаттандыру мен ләззат алумен айналысады деп санайды, дәлірек айтқанда, «барлық Еуропа адасып кетті» сипаттамасында. Қазіргі адамды сипаттау үшін оған бір фраза ғана жеткілікті болады: «Ол адасты және газет оқиды».

Кламанс қоғамның да, өзінің де жарамсыз қылықтарын әшкерелейді, мысалы, байлықта өмір сүретін адамдарды, бірақ ешқашан кедейлерге ақша бермейтіндерді «саддукейлер» деп атайды, өзі де кезінде саддукей болғанын анықтап айтады. Алайда оның бұл тұрғыдағы көзқарастары басқа болды, өйткені «біздің қоғамда менмендіктің орынын басқан ашкөздік» оған әрдайым күлкілі болды. Өзін-өзі әшкерелеу, өзін-өзі қопару және Кламанстың рефлексиясы - әжуадан, мақтаншақтық пен түйір күйеніштен айырылмаған. Өзін және қоғамдағы рөлін анықтай отырып, ол, атап айтқанда: «Мен адамдарға деген сенімділікті шабыттандырамын: менде осындай жағымды, шынайы күлкі, жігерлі қол алысу бар, ал бұлар үлкен көзір».

Кламанс үшін, шын мәнінде, ол қорғап тұрған қылмыскерлердің, тіпті, ең жаман зұлымдарды кінәсіз деп санап, олардың жағында екенін түсіну негіз болды. Егер ол олардың кінәсін өзі үшін мойындаса, онда ол өзін қылмыстық әлемге жатқызуға мәжбүр болады. Бар мәселе мынада, ол Жан Батист Кламанс, әйгілі және беделді заңгер, тіпті Құрметті легион орденімен марапатталған, бір күні суға батып бара жатқан әйелдің қасынан ештеңе көрмегендей және естімегендей кейіп танытып өтіп кеткен болатын. Ол өзінің кезекті «қоғамдық тәубе айту (исповедь)» соңына таман Кламанс өзін «тәубеге келген судья» деп анықтайтын түсінігінің мәнін ашады. Бүкіл әңгіме - басынан соңғы аккордтарға дейінгі, негізінен, мойындаушылық.

Кітаптан алынған дәйексөздер

«Мен өмірінің жиырма жылын нағыз жылмаңдаған әйелге арнаған бір адамды танимын, ол үшін барлығын - достарын, мансабын, әдептілігін құрбан еткен және бір күні ол оны ешқашан сүймегенін анықтады. Көп адамдар сияқты жай ғана оның іші пісті. Осылайша ол өзін күрделі күйзелістер мен драмалардың әр түрінен өрнектелген, жасанды өмір жасады. Бір нәрсе болуы керек - бұл көптеген адамдар арасындағы қақтығыстардың себебі. Таңғаларлық жағдай болуы керек, тіпті махаббатсыз құлдық, тіпті соғыс немесе өлім!»

«Мысалы, мені туған күніммен құттықтамады, бұл маңызды күнді ұмытып кетті деп ешқашан шағымданбадым; достарым менің қарапайымдылығыма таңғалатын және қайран қалатын. Бірақ оның шынайы себебі олардан жасырын болатын: мен, мен туралы ұмытқандарын қаладым. Мен ренжіп, өзімді аяғым келді. Әрине, есімде жақсы қалған дүрліккен күнге дейін бірнеше күн бұрын, сақ болдым, ұмытшақтыққа сеніп, еске түсіретін ештеңеге жол бермеуге тырыстым (тіпті дәлізде ілулі тұрған күнтізбені өтірік қолдан жасатқым келді). Өзімнің жалғыз екендігімді дәлелдеп, тәтті, батыл қайғыға душар бола алдым».

Сілтеме

• Мошков кітапханасындағы повесттің мәтіні  (орыс.)
• Повесттің талдауы  (орыс.)