Аймала

Қазақ тілі түсіндірме сөздіктеріндегі мағыналары былай берілген — сүйіп құшу, иіскелеу, құшақтау, еркелету (1959) елжіреп құшу (1974) «Үлберген Ботакөзді аймалап, бауырына басып, сүйіп, иіскелеп, біраздан кейін мауқын басты» (Мұқанов). Сөздікте берілген түсінікке сенсек, «иіскелеу», «еркелету», «сүйіп құшу», «елжіреп құшу»— бәрі де «аймала» сөзінің синонимі санына қосылғандай. Алайда С. Мұқановтың «Ботакөз» романынан келтірілген мысал — ол түсінікті теріске шығарғандай әсер қалдырады. Шын мәнісінде, иіскеу, сүю етістіктерінің мағына жағынан «аймалаудан» ерекшелігі сезіледі. Әрине, бүгінгі таңда алғашқы етістіктер (сүю, иіскеу) соңғы —«аймала» етістігінің ауқымынан аса алмай, аралас мағына меншіктенгенін теріс дей алмаймыз. Бірақ «аймала» сөзінің алғашқы мағынасы мүлде басқаша болғандығы байқалады.

В. В. Радлов сөздігінде бұл тұлғаның түбірі «айма» қалпында көрінеді де, мағынасы — жармасу, ұстай алу. Телеуіт, Тобыл татарлары тілінде осы түбірдей туындаған «айманыш» тұлғасы бірін-бірі ұстау, біріне-бірі жармасу сияқты мағыналарға нұсқайды. Бұл деректер «аймала» сөзінің ертеректегі түбірі — «айма», ал алғашқы мағынасы — «ұстау» екенін аңғартады. Ал оның кейінгі тұлғасы біздің тілімізде «аймалаға» дейін толысып, «құшақтау», «құшу» мағыналарын қосып алғандығын көреміз.